1393/12/27 ۰۷:۵۳
نام رسمی در سنوات پس از غروب اتحاد شوروی دو بار تغییر کرده است: بار نخست در سال ۱۹۹۱، شورای عالی جمهوری شمالی نام رسمی «جمهوری شوروی سوسیالیستی اوستیا» را برای کشور خود برگزید و در دسامبر ۱۹۹۳ عواطف و احساسات ملی مردم در نام تازه «جمهوری آلانیا ـ اوستیا» تجلی یافت. نام مذکور البته عنوان رسمی و بین‌المللی کشوری است که مردمش در زبان خودی بدان «» و «ایرانستان» می‌گویند.
اقتصاد
پیش از دوره شوروی اقتصاد بر کشاورزی و دامداری متکی بود و صنعت عمده آن را معدن‌کاوی با سرمایه‌گذاری شرکتهای خارجی شامل می‌شد. در دوره هفتادساله شوروی دگرگونیهای صنعتی در اقتصاد جمهوری شمالی ادامه یافت. اما جنوبی هنوز گذران اساساً فلاحتی دارد.
از نیمه سالهای ۱۹۲۰ آسهای کوه‌نشین، به انبوه از دهکده‌های قبیله‌ای و عشیره‌ای خویش به دشتها و هامونها کوچانده شدند. برنامه پنج ساله اول (۱۹۲۸) ۲۸۰۰ خانوار شمالی (۱۲ درصد کل خانوارهای روستایی) را در مزارع اشتراکی (۴ درصد کل اراضی) به کار گماشت. این ارقام در سال ۱۹۳۲ به ۲۳۵۰۰ خانوار (۸۲ درصد کل خانوارها) و ۹۱ درصد اراضی افزایش یافت. تجدید سازماندهی نظام کشاورزی در طی برنامه‌های پیاپی پنج‌ساله منجر به استقرار مجتمع‌های کشاورزی بزرگ و بزرگتر گشت تا آنکه در نیمه دهه ۱۹۷۰ تقریباً تثبیت شد و در شمالی عدد مزارع اشتراکی (کالخوز) به ۴۵ و مزارع دولتی (سافخوز) به ۳۰ رسید. در جنوبی ۱۴ کالخوز و ۱۴ سافخوز دایر بود. این مزارع در سالهای اخیر در جهت خصوصی‌کردن پیش رفته است.
در شمالی مزارع ذرت و گندم نیمی از کشتزارها را فرا می‌گیرد و آفتابگردان و سیب‌زمینی و سبزیجات و میوه، خاصه انگور، از محصولات اصلی است. در جنوبی کشت غلات و سیفی‌جات و باغداری و خصوصاً پرورش دام از مشاغل عمده اهالی است.
هرگاه را با سایر جمهوریهای قفقاز و آسیای مرکزی بسنجیم، پیشرفت صنعتی آن را چشمگیر خواهیم یافت. در واقع راه صنعتی‌شدن شمالی از همان سده نوزدهم هموار شده بود و عده معتنابهی از اهالی در استخراج روی و سرب از معادن کوهستانی و خدمات وابسته بدان به فعالیت گرفته شده بودند. در دهه‌های اخیر استخراج فلزات فزونی گرفت و مصالح ساختمانی و تورب و نفت و آب معدنی به آن علاوه گذشت.
سرمایه زوال‌ناپذیر رودهای کوهستانی خروشان آن است که بهره‌برداری گسترده از انرژی پتانسیل آب را به ارمغان آورده است. سه مرکز تولید برق قزل دُِن و ولادی قفقاز و اِزمی بر رودخانه تدرک به شبکه فراگیر توزیع انرژی قفقاز شمالی برق می‌‌رساند. فراوانی ذخایر الکتریسیته به احداث صنایع برق‌طلبی چون متالوژیِ سرب و روی و کارگاه‌های تولید ابزار الکتریکی در جمهوری میدان داده است. از صنایع کارخانه‌ای ماشین‌سازی درصدر قرار می‌گیرد و چهل درصد کارکنان بخش صنعت را مشغول می‌کند. دیگر مجتمع بزرگ پردازش ذرت در شهر بِسلِن است که ملاس و نشاسته و گلوکز و شکر و روغن‌نباتی و خوراک دام تولید می‌کند و فرآورده‌های آن صادر می‌شود.
شمالی به «منطقه اقتصادی قفقاز شمالی» فدراسیون روسیه تعلق دارد۱۰ و اقتصاد آن در چارچوب وظایف و نیازهای این منطقه برنامه‌ریزی می‌شود. جمهوری در برابر صادراتِ فلز و آلیاژ، افزار برقی و مکانیکی، محصولات شیمیایی، فرآورده‌های غذایی و نوشیدنی به روسیه و اقمار آن، از آنها ماشین‌‌آلات و آهن و الوار و سیمان و سوخت وارد می‌کند. کشف ذخایر نفت و گاز که ۳۵ میلیون تُن برآورد می‌شود اولیاء جمهوری را به صرافت انداخته و بناست از سال ۲۰۰۳ سالانه ۹۸ هزار تن نفت خام و ۲۷ میلیون مترمکعب گاز استخراج شود.
از رموز ترقیات مدنی و اقتصادی شمالی قرار داشتن بر سر راه‌های اصلی قفقاز است. راه‌آهن روستوف(در ساحل دُن) به باکو از دل جمهوری عبور می‌کند و ولادی قفقاز و مزدک هر کدام در مسیر یکی از دو شاخه آن جای دارند. بزرگراه مسکو ـ تفلیس ـ ایروان نیز خاک شمالی را می‌پیماید و در ولادی قفقاز شعبه‌ای از آن جدا می‌شود و به سوی باکو می‌رود. این پیمان«شاهراه نظامی گرجستان» است که در دره رود تدرک و گذرگاه تاریخی داریال(دَرِ الان یا باب اللان) در اواخر سده هجدهم احداث شد و حاکمیت روسیه را بر منطقه تثبیت نمود. یک قرن بعد، راه کوهستانی دیگری به نام «جاده نظامی اوست» میان دَرگ کوخ(درگ کوه) در شمالی و کوتایسی در گرجستان کشیده شد. طرق و شوارع شمالی بالغ بر ۱۵۰ کیلومتر راه‌آهن و ده هزار کیلومتر جاده است. میان شمالی و جنوب راه مهمی احداث نشده است.
مدنیات
از اواخر سده نوزدهم، بر اثر مهاجرت نیروهای متخصص از روسیه، ولادی قفقاز رو به گسترش نهاد، دستخوش تحولات مدنی نظرگیر شد و مظاهر و مآثر عصر جدید در آن بنیاد گشت. گواه این کیفیت شاخصهای بهداشت و آموزش و پرورش در دو دهه نخست سده بیستم است.
در تا سالهای ۱۹۷۰، شاخصهای رفاهی همواره سیری صعودی داشت و از آن پی رشد جمعیت بر عوایدی که صرف خدمات عمومی می‌شد فایق آمد و نمودارهای متعارف افولی نسبی را نشان داد. در ده ساله پایانی سده بیستم که هر دو پاره درگیر جنگهای خانمان‌برانداز با همسایگان شدند، پیشرفت نیز به قهقرا رفت و شاخصهای آن در جهت وارونه افتاد. دهه هفتاد شاهد کمال رشد اقتصادی و مدنی بود. در نیمه این دهه در شمالی ۶۷۰۰ تخت بیمارستان و ۲۹۰۰ پزشک (یک پزشک برای هر ۲۰۵ نفر) و در جنوبی ۱۴۰۰ تخت بیمارستان و ۳۳۴ پزشک (یک پزشک برای هر ۳۸۵ نفر) وجود داشت.
آموزش عالی
سابقه آموزش عالی در شمالی به ۱۹۲۰ می‌رسد؛ سالی که آموزشگاه تربیت معلم در ولادی قفقاز تأسیس شد. این آموزشگاه در ۱۹۶۹ به دانشگاهی تبدیل شد که اکنون دانشکده‌های فیزیک و ریاضیات، شیمی و زیست‌شناسی، تاریخ، زبان‌شناسی، زبانهای خارجی، حقوق، اقتصاد، تربیت‌بدنی را شامل است و کتابخانه آن بالغ بر نیم میلیون نسخه کتاب و نشریه دارد. نیز سه مدرسه عالی کشاورزی، طب، معدن و متالوژی و ۱۳ آموزشگاه حرفه‌ای فعالند. تعداد دانشجویان جمهوری بالغ بر ۲۲ هزار است. مهمترین مرکز پژوهشی شمالی، مؤسسه تحقیقات تاریخ و اقتصاد و زبان و ادبیات است که در سال ۱۹۱۸ با نام «انجمن آسیِ تاریخ و فقه‌اللغه» بنیاد گرفت. در جنوبی تنها مؤسسه آموزش عالی مدرسه تربیت معلم است.
مطبوعات در شمالی به زبانهای روسی و آسی و در جنوبی به زبانهای گرجی و آسی منتشر می‌شود. مطبوعات گویش «دیگور» در سالهای ۱۹۳۰ به سود گویش رسمی «ایرون» صحنه را ترک کردند.
ورزش
بدون اشاره به ورزش و قهرمانی داستان به سر نمی‌رسد؛ چه، هیچ عرصه‌ای چون میدانهای ورزشی تجلی‌گاه تشخص در منطقه قفقاز و در کل روسیه نیست، و از این نظر آسها به وطن خود می‌بالند. کشتی آزاد ورزش ملی است و عده معتنابهی قهرمان که در زیر پرچم شوروی یا روسیه به میدانهای بین‌المللی رفته‌اند، از این جمهوری کوچک برخاسته‌اند. ارمغان ورزشکاران از بازیهای المپیک، ۱۷ مدال از جمله ۷ مدال طلا بوده است. نیز از کشورهای معدودی است که گروه کوهنورد به قله اورست فرستاده است(۱۹۹۵). اما آنچه که نام را در این چند ساله بر سر زبانها انداخت، توفیق تیم فوتبال آن بوده است.
تیم برگزیده ولادی قفقاز که سابقاً اسپارتاک نام داشت و امروز نام ملی آلانیا را زیبنده یافته است در دوره‌های ۱۹۹۴ و ۱۹۹۶ به مرحله فینال دسته اول جام باشگاههای روسیه رسید و در سال ۱۹۹۵، مقام قهرمانی را احراز کرد و به میدان رقابت با برگزیدگان اروپا رفت.
*آفرین‌نامه دکتر ریاحی / روزنامه اطلاعات
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید