1393/10/30 ۱۰:۲۵
«یافته‌های اخیر هیات کاوش باستان‌شناسی دانشگاه تهران به سرپرستی اسماعیلی در خیابان مولوی، همچنان که بازتاب درخوری پیدا کرده؛ ارزش منحصر به فردی داشته و حقیقتا پیشینه تهران را در هزاره پنجم پیش از میلاد تثبیت کرده است.» این گفته‌های قدیر افروند، باستان شناس است که در پاسخ به تردیدهای اظهار شده نسبت به رسیدن قدمت تهران به 7 هزار سال پیش عنوان شده است.
مطلب زیر یادداشت قدیر افروند، باستان شناسی است که چندی پیش در محله دولاب کاوش انجام داده است. او در این یادداشت از دستاوردهای اسماعیلی، باستان شناسی که به تازگی عنوان کرده قدمت تهران به 7 هزار سال پیش رسیده است، دفاع کرده و دشت تهران را نیازمند کاوش‌های بیشتری می‌داند. این در حالی است پیش از این «احسان یغمایی»، باستان شناس پیشکسوت، عنوان کرده بود که با پیدا کردن یک اسکلت نمی‌توان قدمت شهر تهران را به 7 هزار سال پیش نسبت داد.
***
یافته‌های اخیر هیات کاوش باستان شناسی دانشگاه تهران به سرپرستی همکارمان دکتر اسماعیلی در خیابان مولوی، همچنان که بازتاب درخوری پیدا کرده؛ ارزش منحصر بفردی داشته و حقیقتا" پیشینه تهران را در هزاره پنجم پیش از میلاد تثبیت کرده است.
منصفانه نیست که چنین تردید هائی مطرح و القاء شود.مخصوصا که اگرشناخت دقیقی از وجوه زمین – باستان شناختی تهران نداشته باشیم. حقیقت این است که از شواهد و قرائن و به خصوص ویژگی های مورفولوژیک و اکولوژیک دشت تهران انتظاری جز استقرار های پیش از تاریخی در آن دوران نیست.
اما مشکل اینجاست که تاکنون به این وجوه توجه کافی نشده و تمامی اطلاعات و اخبار و آثار باستان‌شناختی راجع به پیش از تاریخ تهران از طریق حوادث غیر مترقبه عمرانی و گود برداری های شهری حاصل شده و هیچگاه با طرح و انگیزه های علمی و هدفدار- برای روشنگری دوران پیش از تاریخ تهران – سراغ این منطقه نرفتیم و از سوی دیگر توسعه شتابزده و گسترده تهران در یک قرن اخیر هم فرصت های ارزشمند چنین پژوهش هائی را از ما گرفته و بدتر از آن انگیزه‌ای هم تاکنون در باستان شناسان و مدیران مربوط برای چنین توجهی به دشت تهران دیده نشده است.
لذا کم کاری ما نباید به حساب ضعف پتانسیل های باستان شناختی در دشت تهران گذشت.همچنانکه بنده معتقد هستم این کم کاری در اکثر دوره های تاریخی تهران دیده می شود از جمله دوران تاریخی و اسلامی تا عصر صفویه.
به هر حال با توجه به اینکه بنده هم در گمانه زنی باستان شناسی اوایل امسال در ابتدای بازار صندوق سازان و نزدیک به مسجد جامع تهران در عمق حدود 6 متری سطح زمین در گمانه پیشرو به قطعاتی از سفال پیش از تاریخی ( عصر کالکولتیک / مس – سنگی ) بدست آوردم که نمونه ای از آن را برای گاهنگاری مطلق به آزمایشگاه حفاظت و مرمت آثار پژوهشگاه میراث فرهنگی سپردم – که در نوبت رسیدگی قرار دارد- و همچنین گزارشی که در منابع تحقیقی باستان شناسی به آثار فرهنگ افق چشمه علی در میدان ارگ و نیز دروس تهران شده(کتاب جایگاه فرهنگ چشمه علی در فلات مرکزی – خانم اسفنداری ) همه اینها نشان دهنده حقیقت وجود استقرار روستائی تهران ( بصورت اقمار استقرار کانونی و بزرگ چشمه علی ری ) در دوران پیش از تاریخی است. به نظر من حوزه و گستره بومی نفوذ فرهنگی و فعل و انفعالات عمومی جامعه این مرکز استقراری محدوده ای به شعاع تقریبی حصار صفوی تهران منطبق بر حدود تقریبی قرارگیری این نقاط در چهار جهت اصلی جغرافیائی یعنی همان کانونی که گل زمین های دشت تهران برای زندگی ساده اولیه و کشت و زرع و باغداری شبه طبیعی و .... است که هزاران سال بعد به همان دلائل ژئو موفولوژیک دیه تهران و سپس شهر تهران در آن شکل رفت.طرح شائبه « تدفین بین راهی» در خصوص این کشف مهم باستان شناسی دور از واقع و نادیده گرفتن جوانب و قواعد ظریف سنت تدفین های کودکانه پیش از تاریخی در افق هزاره های قریب به نوسنگی است. اساسا" تدفین کودکانه بین راهی با اصل امنیت محور و ناشی از باورهای پیچیده ماوراء الطبیعی انسان های پیش از تاریخی در این افق بهیچ وجه سازگار نیست.
به نظر باستان شناسان متخصص پیش از تاریخی با وجود چنین اطلاعات و سرنخ های ارزشمندی ، معنائی جز وجود استقرار متمرکز هم افق چشمه علی در دشت گسترده تهران نمی بینند.
متاسفانه کم کاری در حوزه باستان شناسی تهران باعث شده که قدمت تاریخی « دیه تهران» از طریق متون تاریخی اسلامی حداکثر تا قرن ششم هجری پیش برود و پیش تر از آن مستندات قابل اتکائی فعلا" در دست نیست!.اما کاوش اخیر باستان شناسی بسرپرستی اینجانب در مسجد تاریخی دولاب و مطالعات کتابخانه ای انجام گرفته مربوط قدمت این محله را بر اساس متون متقن قرون اولیه تا قرون 4-3 هجری و بر اساس روایات اسطوره ای تا پیش از اسلام عقب کشانده است .با این وجود پرواضح است که تهران از حیث مطالعات باستان شناسی تاکنون مظلوم واقع شده است.
قدیر افروند- باستان شناس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران
خبرگزاری میراث فرهنگی
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید