تمسخر و خشونت / کاظم موسوی‌بجنوردی

1393/10/29 ۰۹:۱۹

شکی نیست که خشونت، قتل و تخریب در روابط‌ اجتماعی و به هر بهانه‌ای، محکوم و با هیچ‌مبنای حقوقی‌ای وجاهت نداشته و مرتکبان آن جنایتکارند. برای حفظ امنیت و صیانت از آزادی ‌بیان و عقیده در جامعه، حتما باید آنان را به ‌سزای اعمال غیرقانونی و غیرانسانی‌شان برسانند. اما این مساله به‌هیچ‌وجه توجیه‌کننده تمسخر نسبت‌به مقدسات مردم نیست. مقدسات هر دین و مذهبی شناخته‌شده است و احتیاجی به کنکاش زیاد ندارد.

شکی نیست که خشونت، قتل و تخریب در روابط‌ اجتماعی و به هر بهانه‌ای، محکوم و با هیچ‌مبنای حقوقی‌ای وجاهت نداشته و مرتکبان آن جنایتکارند. برای حفظ امنیت و صیانت از آزادی ‌بیان و عقیده در جامعه، حتما باید آنان را به ‌سزای اعمال غیرقانونی و غیرانسانی‌شان برسانند. اما این مساله به‌هیچ‌وجه توجیه‌کننده تمسخر نسبت‌به مقدسات مردم نیست. مقدسات هر دین و مذهبی شناخته‌شده است و احتیاجی به کنکاش زیاد ندارد. برای پیداکردن مفاهیم مقدس، صعوبتی در بین نیست و فقط باید بینش انسانی و دموکراتیک داشت تا بتوان آن را شناخته و رعایت کرد. مثلا جایگاه حضرت مریم برای مسیحیان و مسلمانان و حضرت فاطمه(س) برای مسلمانان و به‌ویژه برای شیعیان بسیار مقدس است. اگر کسی به این دوبانوی بزرگوار توهین یا آنها را تمسخر کند، گویی به حقوق میلیون‌ها‌نفر از انسان‌هایی که هیچ آزاری به او نرسانده‌اند تجاوز کرده و چنان آسیب عاطفی‌ای وارد می‌کند که خیلی بیش از ناسزای به مادر است یعنی آنچه «پاپ» در محکوم‌کردن تمسخر نسبت به مقدسات مردم به آن استناد کرد که اگر کسی به مادرم ناسزا بگوید باید انتظار داشته باشد که به او یک سیلی بزنم. از این بیان او خوشم آمد و نشان داد فرد باغیرتی است، اما این مساله، واقعیت بسیار مهمی در دل خود داشت که اگر کسانی تحت‌عنوان آزادی بیان بخواهند به حقوق میلیون‌ها‌نفر تجاوز کنند، عملشان صدهابار بدتر از ناسزای به مادر است چرا که این توهین و مسخرگی به‌مثابه انکار هویت معتقدان است. انکار هویت و انکار حقوق ملی، بدترین نوع تجاوز به حقوق دیگران است و مسلما یک عمل تهاجمی و خصمانه به‌شمار می‌رود. اگر کسانی به همه ایرانیان توهین کنند یا منکر یکی از حقوق ملی و تاریخی ما شوند و مثلا نام خلیج‌فارس را تغییر دهند و نام مجعولی برای آن بگذارند و مدعی برخی جزایر ما شوند، همه اعتقاد داریم مسلما اقدامی تجاوزکارانه و خصمانه نسبت به ایران و ایرانیان کرده‌‌اند که ما را به شدت عصبانی می‌کند. شکستن حرمت مقدسات اعتقادی از این هم بدتر است و مسلما یک عمل بسیار زشت و ضد‌آزادی‌های مشروع تلقی می‌شود. نکته اینجاست که نباید تحت‌پوشش هرعنوان باارزشی، از آن سوءاستفاده شود. در همین انگلیس، دولت اجازه نمی‌دهد که مطبوعات نسبت‌به ملکه انگلیس موضوعی توهین‌آمیز بیان کنند که به‌نظر می‌رسد اقدام درستی است زیرا او ظاهرا مظهر وحدت ملی آنان است. در اینجا تاکید می‌کنم، انکار هویت بدترین نوع خشونت است. اگر کسانی آنچنان نادان یا دشمن باشند که هویت ما را انکار کنند و بگویند شما اصالتی ندارید و جایگاه محترمی در دنیا و در بین جوامع انسانی ندارید، عکس‌العمل نسبت به آن، اجتناب‌ناپذیر است. در اینجا بحث اصلی راجع به نحوه عکس‌العمل است. عکس‌العمل باید مبتنی‌بر عقل‌و‌اخلاق باشد. 

درست است که حمیت، گاهی باعث برآشفتگی‌ یا عکس‌العمل شتابزده می‌شود اما باید بیاموزیم در هر شرایطی احساسات خود را کنترل کنیم و زمامش را به عقل و اخلاق بسپریم که در این صورت حتما موفق‌تر خواهیم بود. باید هوشیار بود که از همین احساسات پاک سوء‌استفاده شده و برای آن برنامه‌ریزی می‌شود.

روزنامه شرق