کمانچه نوازی که تامل و تفکر را در موسیقی دنبال کرد

1393/9/4 ۱۲:۲۶

کیهان کلهر، هنرمند نامدار ایرانی در عرصه های بین المللی یکی از معدود افرادی بشمار می رود که در موسیقی خود تامل و تفکر را به عنوان شاخصه اصلی لحاظ کرده است.

کیهان کلهر، هنرمند نامدار ایرانی در عرصه های بین المللی یکی از معدود افرادی بشمار می رود که در موسیقی خود تامل و تفکر را به عنوان شاخصه اصلی لحاظ کرده است.

کلهر سوم آذرماه سال 1342 شمسی در خانواده ای موسیقی دوست در تهران متولد شد ، وی از همان دوران کودکی در 5 سالگی یادگیری موسیقی را آغاز کرد و در همین راستا تنها زمانی که 13 سال داشت با ارکستر رادیو کرمانشاه شروع به فعالیت کرد.

کلهر در دوران نوجوانی مدتی کوتاه با گروه شیدا همکاری نمود که حاصل آن تولید چند قطعه در قالب موسیقی سنتی بود که در آن کمانچه می نواخت .

در این زمان نوازندگان ساز کمانچه اغلب همگی در یک سطح نوازندگی بودند که عمده ترین دلیل آن خاستگاه موسیقی از این ساز بود، برای مثال کمانچه برای پرکردن فضاهای کششی وهمراهی ارکستر استفاده می شد و آن طور که باید شخصیت مستقل نداشت.

این هنرمندان نامی تنها زمانی که 17 سال داشت به کشور ایتالیا رفت و در آنجا زندگی کرد، دراین مدت که کلهر در این کشور زندگی می کرد کنسرت هایی را جسته گریخته با محوریت ساز کمانچه در قالب ارکستر موسیقی سنتی اجرا کرد .

اگر از سختی هایی که این نوازنده چیره دست در زندگی اروپا با آن دست و پنچه نرم کرد بگذریم زندگی در قلب اروپا داشته های قابل توجه ای را برای وی از لحاظ نگاه به هنر امروزی به ارمغان آورد.

برخی نیز براین عقیده اند که دوری کلهر از موسیقی ایرانی دهه 60 و اواسط 70 دلیلی دیگر بود که وی بتواند با تامل و تفکر نسبت به موسیقی شرق آثار خود را تدوین کند .

بعد از مدتی اقامت در اروپا وی برای ادامه تحصیل آکادمیک به کانادا رفت و در دانشگاه کارلتون اتاوا در رشته آهنگسازی مشغول به تحصیل شد .

می توان گفت ادامه تحصیل کیهان کلهر در خارج یکی دیگر از دلایلی بود که وی را با ابعاد و دیگر قابلیت های موسیقی آشنا ساخت و در ادامه شرایط را برای همکاری با هنرمندان بین المللی هموار ساخت .

آشنایی وی به زبان های بین المللی نیز یکی دیگر از دلایلی بود که سبب پیشرفت وی شد، چرا که امروزه کمتر هنرمند شاخصی را می بینیم که با زبان های خارجی به اندازه کلهر آشنایی داشته یاشد .

مصاحبه های اختصاصی به زبان انگلیسی که کلهر ساعت ها به سوالات خبرنگاران پاسخ می دهد این مهم را تصدیق می کند .

وی در زمان تحصیل با گروه دستان در اجراهای بین المللی نیز همراهی می کرد که از مهمترین آنها می توان به کنسرت مشترک به خوانندگی شهرام ناظری اشاره کرد ، این کنسرت مشترک با نام سفر به دیگر سو در ایران منتشر شد .

کیهان کلهر در اوایل دهه هفتاد شمسی اثری را با نام شب، سکوت کویر تدوین کرد که در آن محمدرضا شجریان نیز به عنوان خواننده حضور داشت .

شب سکوت کویر آلبومی بود که در آن کیهان کلهر با بهره گیری از دستمایه های موسیقی شمال خراسان اثری را به مخاطبانش معرفی کرد که در نوع خود بی نظیر بود .

کلهر دراین آلبوم شیوه هایی از نوازندگی کمانچه را معرفی کرد که برای مخاطبان تازگی داشت، سازی کولی که در عین سادگی داشته های تکنیکی را در خود جای داده بود .

در این زمان کلهر خود را به عنوان یکی از برترین نوازندگان ساز کمانچه در ایران معرفی کرد ، آلبوم نخستین دیدار بامدادی با محوریت دستگاه چهارگاه در قالب دونوازی کمانچه و تنبک کیهان کلهر و پژمان حدادی منتشر شد .

این اثر در نوع خود بی نظیر بود ، کلهر دورهای ریتمیک که تا آن زمان با ساز کمانچه نواخته نشده بود را ارائه کرد که ذهنیت مخاطبان با کمانچه را دگرگون کرد .

دهه هفتاد را می توان بهترین دوره موسیقایی کیهان کلهر برشمرد ، وی پروژه ای را با حسین علیزاده به نام زمستان است آغاز نمود که در آن محمدرضا شجریان نیز به عنوان خواننده ایفای نقش می کرد . این گروه بعد ها آلبوم فریاد و بی تو بسر نمی شود را نیز منتشر نمود .

یکی دیگر از شاخصه های موسیقی کیهان کلهر توجه به آثار موسیقی جهانی (world music) بود ، آلبوم های غرل و باران به همراه شجاعت حسین خان نوازنده سی تار حاصل این اندیشه وی بود .

کلهر در این مجموعه چهارگانه سعی کرد با توجه به قابلیت های موسیقی ایرانی آن را به موسیقی هند نزدیکتر کند، این مهم بدون توانایی نوازندگی و درک و دریافت بالا از بداده نوازی موسیقی شرق میسر نیود که البته کلهر همه آنها را به خوبی داشت

کار سطح بالای کلهر در زمینه بداهه پردازی موسیقی شرق رسانه های معتبر موسیقی را نیز به سوی خود کشید، در این راستا کیهان کلهر به پروژه موسیقی جاده ابریشم دعوت شد که تا سال 2010 کنسرت های متعددی را با ترکیب های مختلف ساری در نقاط مختلف دنیا به روی صحنه برد.

کنسرت کلهر به همراه گروه جاده ابریشم و ارکستر فلارمونیک شیکاگو از مهمترین موفقیت های این نوازنده چیره دست با گروه جاده ابریشم بود .

اوج دوران کلهر زمانی بود که آلبومی به همراه اردال ارزنجان نوازنده باقلامای ترکیه ای را با نام 'باد' از طریق انتشارات ecm منتشر کرد ، در این خصوص باید گفت که شاید 2 و یا 3 نوازنده ایرانی باشند که آثارشان از طریق این شرکت منتشر شده است که این خود انفاقی بزرگ برای کیهان کلهر و جامعه موسیقی ایرانی بود .

این مجموعه بعد تر با نام تا بیکران دوردست در ایران منتشر شد که مورد استقبال مخاطبان نیز قرار گرفت .

تلاش های وی در عرصه بین المللی موسیقی شرق موجب شد وی تنها ایرانی باشد که 4 بار نامزد دریافت جایزه موسیقی گرمی شد .

در ادامه فعالیت های وی آلبومی با عنوان شهر خاموش از وی به بازار آمد ، این اثر به همراه گروی زهی متشکل از نوازندگان برجسته ساخته شده بود .

در این اثر کیهان کلهراوج توانایی خود در خصوص ارتباط تنگاتنگ موسیقی و تصویر را به رخ شنوندگان می کشید ، کمانچه در این مجموعه تنها نقش یک ساز را ندارد بلکه به عنوان یک بازیگر ایفای نقش می کند .

فرار و فرود هاب ملودبک ، نوانس ها و درک فرمال آثار از جمله شاخصه های قابل توجه این اثر به شمار می رود .

آخرین آلبوم وی با نام تنها نخواهم ماند منتشر شد که به دونوازی شاه کمان و سنتور باس اختصاص داشت که سعی داشت بیانی دیگر با رنگ های تازه از جنس موسیقی ایرانی را به مخاطب عرضه کند .

اجراهای صحنه ای در معتبرترین سالن های کنسرت دنیا که تا به امروز نیز ادامه دارد، حضور در فستیوال های موسیقی از جمله دیگر فعالیت های برجسته این نوازنده بشمار می رود .

کلهر به عنوان یکی نوازنده ساز شرقی با تمامی بزرگان به روی صحنه رفته است ، کسانی همچون عالیم قاسف ام ، یویوما ، شجاعت حسین خان ، ژیوان کاسپاریان ، اردال ارزنجان و . . .

کیهان کلهر نشان داد که امروز دیگر نمی توان تنها با نواحتن رنگ و پیش درآمد موسیقی را جهانی کرد بلکه تفکر که کمتر در موسیقی ایرانی مورد توجه است باید بیشتر نقش داشته باشد

با بررسی شیوه نوازندگی کیهان کلهر در طول فعالیت خود می توان دریافت که این نوازنده تولد انقلاب نوازندگی کمانچه موفق عمل کرده است ، بسیاری در مردم جامعه امروز با ساز پرتوان کیهان کلهر با ساز کمانچه آشنا شدند و از طرفی دیگر هنرجویان موسیقی به امید روزی که مثل کیهان کلهر ساز بزنند سختی های ادامه موسیقی را بجان می خرند .

به نظر می رسد کلهر با تامل و تفکر بر روی موسیقی توانست باب دیگری را در موسیقی ایرانی و شرق بگشاید که سال های سال ادامه خواهد داشت و امروز نیز به عنوان یک سبک خواست دنبال شوذ.

لقب هایی همچون جادوگر ،اسطوره و . . . از جمله کلماتی است که در رسانه های هنری معتبر به وی نسبت داده شده است .

امروز کلهر همچنان به عنوان پرچمدار موسیقی ایرانی در عرصه های بین المللی فعالیت می کند و داشته های موسیقی کشورمان را در جهان ارائه می کند .

خبرگزاری ایرنا