میخ تابلو در چشم‌های دفینه

1393/6/8 ۱۰:۴۶

چگونه موزه سر میرداماد بانک سینا شد بنا چشم‌ دارد؛ 10ها چشم؛ چشم‌هایی که در وسط 10‌ها حلقه مستطیلی جای گرفته‌اند. حالا میخ‌های تابلو بانک سینا فرو رفته است در چشم‌های بنا. بنایی که تا هشت سال پیش موزه دفینه بود. موزه‌ای که به دلیل معماری آن شهره خاص و عام بود و حالا دیگر معلوم نیست چه سرنوشتی در انتظارش است. «مگر می‌شود، بهم زد دفینه‌ها را؟» این سوالی است که معمار موزه دفینه که زمانی سر میرداماد رو به روی اسکان قرار داشت، از مسئولان می‌پرسد. اتفاقات چند سال گذشته اما پاسخ محکمی به این سوال می‌دهد؛ بله می‌شود به هم زد دفینه‌ها را و حتی آن‌ها را تبدیل به بانک کرد. اتفاقی که برای این بنا افتاد. چنانچه امروز به نظر می‌رسد میخ‌های تابلو این بانک به چشم‌های طراحی شده در نمای این موزه فرو رفته است.

چگونه موزه سر میرداماد بانک سینا شد

بنا چشم‌ دارد؛ 10ها چشم؛ چشم‌هایی که در وسط 10‌ها حلقه مستطیلی جای گرفته‌اند. حالا میخ‌های تابلو بانک سینا فرو رفته است در چشم‌های بنا. بنایی که تا هشت سال پیش موزه دفینه بود. موزه‌ای که به دلیل معماری آن شهره خاص و عام بود و حالا دیگر معلوم نیست چه سرنوشتی در انتظارش است.

«مگر می‌شود، بهم زد دفینه‌ها را؟» این سوالی است که معمار موزه دفینه که زمانی سر میرداماد رو به روی اسکان قرار داشت، از مسئولان می‌پرسد. اتفاقات چند سال گذشته اما پاسخ محکمی به این سوال می‌دهد؛ بله می‌شود به هم زد دفینه‌ها را و حتی آن‌ها را تبدیل به بانک کرد. اتفاقی که برای این بنا افتاد. چنانچه امروز  به نظر می‌رسد میخ‌های تابلو این بانک به چشم‌های طراحی شده در نمای این موزه فرو رفته است.

 کسانی که حتی یک بار گذرشان به سر میرداماد افتاده، بی‌شک به نمای بتنی بنایی با حلقه دایره‌ای شکل در وسطش (شبیه چشم)، چشمشان خورده است. بنایی با معماری ارزشمند که زمانی موزه دفینه ایران بود اما حالا سال‌های سال است که تابلو بزرگ بانک سینا به نمای این ساختمان میخ شده‌ و دیگر موزه نیست.

موزه‌ای که در سال‌های اول انقلاب شکل گرفت، درست در سال‌هایی که بنیاد مستضعفان و جانبازان برای حفاظت از آثار و اشیای تاریخی و هنری مصادره شده از اماکن مختلف، نیاز به احداث یک موزه بزرگ داشت. در این موزه آثاری همچون سفالینه‌های ایرانی از هزاره پنجم بیش از میلاد، مجموعه‌های چینی و بلور و تندیس‌های گوناگون کنار هم قرار گرفتند.

بعدها یعنی در اردیبهشت ماه 1378 بخش جدیدی در سالن اصلی نمایش با موضوع سکه و اسکناس کشورهای مختلف با اطلاع‌رسانی عمومی شامل پرچم، نقشه، اطلاعات پولی و ارزشی و واحد پول آن کشور به این مجموعه اضافه شد. کتابخانه تخصصی، بانک اطلاعات نگارخانه تماشاگه پول، نمایشگاه‌های متفرقه تماشاگه پول، بخش کتابفروشی هم بخش‌های دیگری بودند که کم کم به این مجموعه پیوستند. این مجموعه اما در سال 85 به پارک ارم منتقل شد و بنای موزه در اختیار بانک سینا قرار گرفت و این بانک تابلوی خود را بر سر در آن زد.

برای موزه دفینه اشک ریختم

معماران و کارشناسان درباره بنای موزه دفینه می‌گویند که این بنا به دلیل طرح خاص و اجرای بتن یک تکه آن اثری ارزشمند است و باید در فهرست آثار ملی ایران جای بگیرد. هر چند که معمار این بنا را کمتر کسی می‌شناسد، سرانجام پیگیری ها به نتیجه رسید و با «کمال کمونه»، معمار این بنا موفق به صحبت شدیم.

این معمار گلایه بسیار داشت: «بارها و بارها برای نجات این بنا به سازمان ها و نهادهای مختلف مراجعه کردم اما همه تلاش‌هایم عقیم ماند یک روز که تمام تیرهایم به سنگ خورده بود به خانه آمدم و ساعت ‌ها اشک ریختم و مرتب این سوال را از خودم می‌کردم.»

کمونه که از شاگردان برجسته «فرانک لوید» رایت معمار معروف آمریکایی است این بنا را به سفارش یک مالک خصوصی و به منظور استفاده آن برای سوپر مارکتی بزرگ طراحی می‌کند اما هنوز این مرکز افتتاح نشده است که انقلاب و بعد ملک جزو مصادره می‌شود.

کمال کمونه، معمار برجسته ایرانی و سازنده بنای موزه دفینه

این معمار، جزو معدود معماران برجسته ایران است که مهاجرت را برای ادامه زندگی انتخاب نکرد اما متاسفانه نتوانست که از بنایی که بر پا کرده بود، دفاع کند، خودش می‌گوید: «وقتی دیدم که موزه دفینه تبدیل به بانک شد و روی نمای آن تابلو زدند تمام تلاش خودم را کردم را مانع شوم اما چند سال دویدم همه بی‌حاصل و نتیجه.»

او می‌گوید که بارها و بارها به شهرداری مراجعه کردم، به سازمان میراث فرهنگی و هر سازمان و نهاد دیگری که می‌دانستم اما این مکاتبات همه بی‌نتیجه و عقیم ماند. به طوریکه وقتی همه اقداماتم بی‌نتیجه ماند آمدم خانه و گریه کردم و این سوال را کردم که «مگر می‌شود، بهم زد دفینه‌ها را؟»

کمونه به تبدیل شدن این بنا به بانک و مخدوش کردن سر در آن با زدن تابلو به شدت اعتراض دارد: «چطور ممکن است بنایی که متعلق به موزه است، بانک شود؟ چطور ممکن است اجازه دهند تا نمای آن که با طراحی خاص و اجرای متفاوت به نتیجه رسیده است، مخدوش شود؟»

این معمار می‌گوید که ما یک گروه معماری بودیم، چندین بنای متفاوت را طراحی کردیم. این بنا نیز با بتن اکسپز که اجرای آن نیاز به تخصص دارد اجرا شد. سبک کار ما برگرفته از فرانک لوید رایت آمریکایی است با این وجود امروز این بنا شرایط خوبی ندارد و از هر گونه حمایتی بی‌بهره است.

چرا این اتفاق افتاد؟

چرا این اتفاق افتاد؟ « محمدرضا کارگر»، مدیر اداره موزه‌ها می‌گوید که این موزه زیر نظر سازمان میراث فرهنگی نیست و توسط اداره موزه‌های بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی اداره می‌شود و ما اطلاعاتی از تغییراتی که در این بنا داده شده است و روند انتقال آن نداریم.

جستجو برای پیدا کردن مسئولان این موزه‌ها ما را رساند به شکوفی، مدیر موزه پول که اکنون در پارک ارم قرار دارد. او اعلام کرد که بنیاد برنامه‌ای برای احداث مجتمع موزه‌ای بزرگی در پارک ارم دارد. اولین موزه‌ای هم که به اینجا منتقل شد، موزه پول بوده است.

در حال حاضر این موزه‌های زمان، پول ایران، کاخ رامسر، اداره خزانه ها و موزه خودر زیر نظر اداره موزه‌های بنیاد مستضعفان فعالیت می‌کند.

به گفته شکوفی در حال حاضر این موزه از ساعت 8 صبح تا 4 بعد از ظهر فعالیت می‌کند.

شکوفی در پاسخ به این سوال که در حال حاضر کسی نمی‌داند موزه پول ایران که زمانی سر میرداماد علاقمندان زیادی را جلب می‌کرد، کجاست؟ گفت که اگر مشکل رفتن به موزه وجود دارد، دلیلش عملکرد مدیران است. چشم ها را باید شست و جور دیگر باید دید. باید موزه‌ها را به مردم معرفی کنید.

او در مورد بنای موزه دفینه سر میرداماد گفت که این بنا همچنان ملک بنیاد است و تنها50 درصد آن به دست بانک سپرده شده و بقیه بخش‌ها همچنان فعالیت‌های خاص خود را دارد.

شکوفی در مورد اینکه چرا این موزه‌ها زیر نظر سازمان میراث فرهنگی فعالیت نمی‌کنند، گفت که تنها موزه های بنیاد نیست چند نهاد داریم که دارای موزه هستند؛ حتی بخش خصوصی نیز دارای موزه است. موزه ها را تنها خدمات ارایه می‌دهند. هدف مردم هستند. هر نهادی بهتر اداره کند، می‌تواند دارای موزه هم باشد.

با این حال به نظر می‌رسد، بنای موزه دفینه می‌توانست در فهرست میراث فرهنگی ایران به ثبت برسد تا اگر باز قرار است تغییر و تحولاتی در این مجموعه رخ دهد، این بار سر میرداماد تهی از اثری ارزشمند و چشم نواز در میان صدها بنای چشم خراش نشود.

خبرگزاری میراث فرهنگی