امضای معاهده ننگین تقسیم ایران بین روسیه و انگلیس در عهد "محمد علی ‏شاه قاجار" (1286 ش)

1393/6/8 ۰۸:۱۰

روسیه و انگلستان از سال‏ها قبل رقابت شدیدی بر سر منافع خود در ایران داشتند. هر امتیازی كه یكی از این دو كشور به دست می‏آورد، دیگری سعی می‏ كرد، مشابه آن را تحصیل كند. اگر دولتمردان ایران به سوی روسیه تمایل می‏یافتند، انگلستان تلاش می‏كرد كه آنها را از صحنه خارج سازد و اگر نفوذ انگلیس در حكومت ایران گسترش می‏ یافت، روسیه به وسایلی متوسل می‏ شد تا آن وضع را تغییر دهد. علی‏رغم این همه رقابت و اختلاف، پس از انقلاب مشروطه، ناگهان بین روسیه و انگلیس توافقی حاصل می ‏شود كه به موجب آن، ایران به مناطق نفوذ تقسیم می‏ شود. بر اساس قرارداد تقسیم ایران، منطقه مركزی كشور، بی‏ طرف اعلام شد. مناطق شمال و قسمتی از غرب ایران، تحت كنترل روسیه قرار گرفت و نواحی جنوبی نیز به منطقه نفوذ انگلیس تبدیل گردید.

روسیه و انگلستان از سال‏ها قبل رقابت شدیدی بر سر منافع خود در ایران داشتند. هر امتیازی كه یكی از این دو كشور به دست می‏آورد، دیگری سعی می‏ كرد، مشابه آن را تحصیل كند. اگر دولتمردان ایران به سوی روسیه تمایل می‏یافتند، انگلستان تلاش می‏كرد كه آنها را از صحنه خارج سازد و اگر نفوذ انگلیس در حكومت ایران گسترش می‏ یافت، روسیه به وسایلی متوسل می‏ شد تا آن وضع را تغییر دهد. علی‏رغم این همه رقابت و اختلاف، پس از انقلاب مشروطه، ناگهان بین روسیه و انگلیس توافقی حاصل می ‏شود كه به موجب آن، ایران به مناطق نفوذ تقسیم می‏ شود. بر اساس قرارداد تقسیم ایران، منطقه مركزی كشور، بی‏ طرف اعلام شد. مناطق شمال و قسمتی از غرب ایران، تحت كنترل روسیه قرار گرفت و نواحی جنوبی نیز به منطقه نفوذ انگلیس تبدیل گردید. این قرارداد در حالی امضا شد كه حكومت ایران به علت بی‏ كفایتی شاهان قاجار، به قدری تضعیف شده بود كه روسیه و انگلیس برای انقعاد این قرارداد، حتی با دولت ایران نیز مشورت نكردند. این پیمان كه به قرارداد 1907 مشهور شد خشم مردم ایران را برانگیخت و مجلس شورای ملی نیز با آن مخالفت كرد. علی‏رغم امتناع مجلس از تصویب این قرارداد، نیروهای روس و انگلیس، تا پس از انقلاب كمونیستی در شوروی، از ایران خارج نشدند.