گلیم شاخص ترین صنعت دستی و بومی

1393/5/4 ۱۳:۵۵

گلیم بافتی هنری با قدمت هزار ساله یکی از انواع صنایع دستی است که از ابریشم، موی بز، پشم گوسفند و یا دیگر چهار پایان اهلی بافته می شود. گلیم جزو اولین هنرها است که به شکل سنتی اش معمولا برای پوشاندن زمین، دیوار و یا رواندازی برای حیوانات باربر استفاده می شده است ولی امروزه به عنوان یک پوشش مدرن برای خانه های شهری نیز خریداری می شود.

گلیم بافتی هنری با قدمت هزار ساله یکی از انواع صنایع دستی است که از ابریشم، موی بز، پشم گوسفند و یا دیگر چهار پایان اهلی بافته می شود.

گلیم جزو اولین هنرها است که به شکل سنتی اش معمولا برای پوشاندن زمین، دیوار و یا رواندازی برای حیوانات باربر استفاده می شده است ولی امروزه به عنوان یک پوشش مدرن برای خانه های شهری نیز خریداری می شود.

نخستین کف پوش بشر اولیه پوست حیوانات بود. ولی پس از گذشت هزاران سال , وقتی توانست کم کم مواد اولیه طبیعت را به میل خود شکل دهد , بفکر ساخت بالا پوشی برای خود و کف پوشی برای محل سکونتش افتاد. اولین کف پوش های ساخته انسان , حصیر و بوریاست و بتدریج بافت زیر اندازه های پشمی را نیز آموخت.

در کاوش های باستان شناسی , در شرق جزیره آناتولی , بقایای یک گلیم ۷۷۰۰ ساله بدست آمده است، ولی بطور کلی بعلت آسیب پذیری مواد اولیه گلیم، نمونه های چندانی از گذشته های دور موجود نیست.

قدیمی ترین نمونه بدست آمده گلیم ایران، قطعه گلیمی متعلق به دوره اشکانی است. گلیم به علت ارزانی قیمتش نسبت به قالی و بخاطر زیبائی و درخشندگی رنگ ها و نقش هایش، در زندگی روستائیان و طبقات کم درآمد اهمیت خاصی دارد.

مصرف کننده اصلی گلیم ایلات و عشایر هستند که از آن به علت سبکی وزن، به عنوان کفپوش ایده آل در کوچ عشایری استفاده می کنند و عشایر ایران خود بزرگترین تولید کننده گلیم نیز هستند.

باید خاطرنشان کرد که گلیم در زندگی عشایری تنها برای پوشانیدن کف چادرها اختصاص ندارد، بلکه آنقدر با زندگی عشایری عجین شده که نیازمندی های دیگری از قبیل انواع کیسه ها و خورجین ها و گاه تزئین دیواره های چادرهای عشایری را نیزدر بر می گیرد.

در حال حاضر گلیم وسیله ای است که به عنوان زیرانداز و پرده در چادرها و محل های عمومی نظیر قهوه خانه ها و نیز در تهیه لوازم زندگی و کار، مانند رختخواب بند (چادر شب)، سجاده، خورجین، جوال دیوارهای چادر، جل اسب، پشتی، سفره استفاده می شود و بافت گلیم و استفاده از آن تقریبا در تمام نقاط ایران رایج است.

گلیم در کشورهای دیگر آسیا نظیر ترکیه، تبت، نپال و ترکمنستان نیز وجود دارد.

هنرمند گلیم باف در گفت وگو با خبرنگار هنرهای تجسمی افزود: فرهنگ بی مانند گلیم بافی، در حقیقت پاسخی است به نیازهای اولیه روستاییان و کوچندگان که در جستجوی دست یابی به چادری خشک، خیمه های مفروش و وسایل خواب گرم تر بوده اند.

زهرا محمدیان با اشاره به این که صنعت بافت، در طول زمان از یک نیاز روزمره، به چنان تولیدات ظریف و تجملی رسیده است، اظهار کرد: امروزه انواع بافته ها، صرفاً برای زیبایی به کار برده می شود ولی در گذشته بیشتر جهت استفاده و وسایل مورد نیاز مورد استفاده قرارمی گرفته است.

وی گفت: اگر از گلیم در تزئینات منزل استفاده شود علاوه بر اینکه موجبات شادکامی اهل خانه را فراهم می سازد، می تواند به رشد و توسعه این هنر اصیل کشورمان که ریشه در تمدن فرهنگی ما دارد کمک به سزایی کند.

وی در ادامه با اشاره به نقوش گلیم بیان داشت: نقوش گلیم به دلیل تکنیک خاص بافت، بیشتر به صورت اشکال هندسی است، با وجود این محدودیت، آن چنان تنوع و قدرت هنری وسیعی دارد که حتی در کتب هنری بین المللی دیده شده که دست بافته روستایی ایرانی (کسی که تحصیلی در زمینه فرم و رنگ ندارد) در مقایسه با کار هنری یک هنرمند ( کسی که تحصیل و تجربه در زمینه هنر دارد) دارای ارزش هنری بیشتری است.

وی دیگر نقش های گلیم را نقش های مرغابی، غاز، اردک، خروس، شانه و گل برشمرد که همه این طرح ها برگرفته از محیط منطقه است.

هنرمند گلیم باف افزود: هر استانی گلیم را به شیوه سنتی خودش تولید می کند. برای مثال، یاسوج دارای چند نوع گلیم مثل سفری، دو رو، برجسته یا گچمه است که کاربرد آن با گلیم ظریف مرینوس فارس متفاوت بوده و به همین شکل گلیم کرمانشاه متفاوت با گلیم های دو روی استان بوشهر است.

محمدیان خاطر نشان کرد: امیدوارم که به هنر گلیم بافی که بیش از قالی در کشورمان سابقه و قدمت دارد و قالی در اثر تکامل گلیم بافی طی قرون و اعصار متمادی پدید آمده است توجه بیش از پیش شود.

معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در گفت وگو با خبرنگار هنرهای تجسمی ایرنا افزود: صنایع دستی ایران به عنوان صنعتی مستقل و بومی شاخص ترین هنر کاربردی ایران است و یکی از سه قطب برتر صنایع دستی جهان به شمار می آید.

بهمن نامور مطلق اظهار داشت:گلیم هنری آمیخته با فرهنگ و آداب و رسوم است که بیشتر گلیم بافان ازایلات و عشایر هستند که این هنر زیبا را عرضه می کنند.

وی با اشاره به اینکه هنر گلیم بافی یکی از شاخص ترین صنعت دستی و بومی است گفت: گلیم مهمترین صنایع دستی ایران است که در کشورهای خارجی مورد استقبال قرار می گیرد و بعد از آن شیشه، زیلو، چوب و مشتقات آن، مس و مشتقاتش و سفال و سرامیک هم از دیگر کالاهای دیگر پرطرفداری است که در خارج از کشور از آن استقبال می شود.

نامور گفت: امیدوارم که هنرمندان این رشته بتوانند به بهترین شکل ممکن گلیم های زیبای خود را ارائه کنند.

خبرگزاری ایرنا