به تماشای چشم مصنوعی 5 هزار ساله

1396/2/2 ۰۸:۲۱

موزه منطقه بزرگ زاهدان هنگام ورود با مجسمه «رستم و زال» تماشاگر را غافلگیر می‌کند. موزه‌ای که به گفته «صفورا کلانتری» مسئول موزه منطقه‌ای جنوب کشور رستم در آن تیر و کمان را غلاف کرده و قلمی از پر سیمرغ به دست دارد. سیمرغ رستم در زاهدان پوشش مدرنی دارد آن‌طور که کلانتری می‌گوید: «این مجسمه برگرفته از مجسمه فردوسی در میدان فردوسی تهران است.»

        
موزه بزرگ زاهدان با داشته‌هایی بسیار مهم و طراحی پر سؤال!
 

هستی بختیاری: موزه منطقه بزرگ زاهدان هنگام ورود با مجسمه «رستم و زال» تماشاگر را غافلگیر می‌کند. موزه‌ای که به گفته «صفورا کلانتری» مسئول موزه منطقه‌ای جنوب کشور رستم در آن تیر و کمان را غلاف کرده و قلمی از پر سیمرغ به دست دارد. سیمرغ رستم در زاهدان پوشش مدرنی دارد آن‌طور که کلانتری می‌گوید: «این مجسمه برگرفته از مجسمه فردوسی در میدان فردوسی تهران است.»
 

تاریخ از جنوب شرقی
موزه بزرگ زاهدان با داشته‌های میراثی آن از سه استان کرمان، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. اما صدای آن از پشت طراحی بد ویترین‌ها و ساخت غیر اصولی بنا به گوش مخاطب نمی‌رسد و گردشگر را خیلی زود به بیرون از موزه هدایت می‌کند. معماری بی‌ربط بنا به یک موزه بیش از هرچیزی خبرنگارانی را که از تهران به سیستان و بلوچستان آمده‌اند شگفت زده می‌کند.
نخستین موزه منطقه‌ای در جنوب شرق کشور به نام موزه منطقه‌ای «زاهدان» سال 90 افتتاح می‌شود. طراحی و معماری آن بیشتر به یک حمام عمومی شبیه است تا یک موزه مدرن که می‌خواهد 5 هزار سال تاریخ را از کرمان و سیستان و بلوچستان که به بهشت باستان شناسی ایران معروفند پیش روی بازدیدکننده بگذارد. آثار موزه بیشتر متعلق به سیستان و بلوچستان و کرمان است تا خراسان جنوبی. به گفته کلانتری خراسان جنوبی‌ها کمتر به مشارکت در موزه علاقه نشان دادند، بنابراین آثار کمی در این موزه متعلق به خراسان جنوبی وجود دارد. مسیر شیب‌دار موزه برخلاف فلسفه طراحی آن، اجازه اینکه گردشگر بتواند براحتی آثار را ببیند نمی‌دهد. بنابراین راهرو و مسیر موزه محلی برای بحث و گفت‌و‌گوی خبرنگاران درباره میزان هزینه ساخت موزه و چگونگی آن می‌شود. در دو طرف مسیر که شیب دارد اشیا در ویترین‌ها گذاشته شده، اما ساخت آن به صورتی است که باید قید یک طرف آن را زد. به گفته کلانتری معماری این موزه برگرفته از قلعه باستانی سب شهرستان سوران بلوچستان است.
گنجینه موزه اما تماشاگر را دست پر برمی گرداند. از شهر سوخته تا کوه خواجه. از دهانه غلامان تا اسپیدژ. از جیرفت در کرمان تا جنوب خراسان آثار باستانی-تاریخی در این موزه برای تماشا وجود دارد. سفالینه‌ها، اشیای فلزی، گلی، سنگی، شیشه‌ای، تابلوهای نفیس و کتب خطی حرف‌های زیادی برای گفتن دارند.
ادبیات شفاهی مشاهیر، فرهنگ وآداب و رسوم، خوراک و صنایع دستی و هم در بخش مردم شناسی شنیدنی‌های زیادی از سیستان و بلوچستانی‌ها، کرمانی و خراسان جنوبی‌ها دارد. بخش جذابی هم در قسمت همکف برای کودکان دارد، تاکسیدرمی‌هایی از گونه‌های حیوانی و گیاهی منطقه در کنار آکواریوم بزرگی (آبزیان آب شور استان). این بخش، جزو بخش‌های جذاب موزه برای کودکان و نوجوانان است. البته مسیر و رمپی که بازدیدکنندگان را به طبقه همکف راهنمایی می‌کند برای کودکان خیلی امن نیست. بین مسیر بازدید و ویترین‌های موزه یک فاصله وجود دارد که می‌تواند برای کودکان خطرآفرین باشد. مسیر هم بسیار باریک است که در صورت حضور همزمان تعداد زیادی از مخاطبان می‌تواند دچار مشکل شود. موزه بزرگ زاهدان 5 هزار کتاب با موضوع میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دارد. واحد اسناد و مدارک آن هم در برگیرنده آرشیو کاملی از عکس، اسلاید، فیلم و اقلام فرهنگی مربوط به منطقه است.
 

چشم موزه بزرگ زاهدان
یکی از مهم‌ترین یافته‌های باستان شناسی شهرسوخته دراین موزه قرار دارد. به گفته «سجاد منصوری» سرپرست کاوش‌های بین‌المللی شهر سوخته، برای کاوش شهر سوخته 200 سال نیاز است اما کاوش‌های 40 ساله هم داده‌های زیادی را پیش روی انسان معاصر گذاشته است.
چشم مصنوعی که متعلق به زنی است یکی از مهم‌ترین یافته این سایت است که در موزه بزرگ زاهدان نگهداری می‌شود. این چشم توسط باستان شناسان ایرانی-ایتالیایی کشف شد.
به گفته کلانتری مسئول موزه این چشم مربوط به جسد زن مدفون شده در گورستان شهرسوخته از جنس قیر طبیعی است که با نوعی چربی جانوری مخلوط شده. روی این چشم مصنوعی ریزترین مویرگ‌های داخل کره چشم توسط مفتول‌های طلایی به قطر کمتر از نیم میلیمتر طراحی شده است.
البته این چشم مصنوعی در مخزن آثار نگهداری می‌شود و تنها برای نمایشگاه‌های موقت ممکن است از مخزن بیرون بیاورند. آن‌طور که کلانتری مسئول موزه می‌گوید: این اثر به دلیل شرایط سخت نگهداری و حساس بودن، باید در دمای مخصوص نگهداری شود بنابراین امکان نمایش دائمی آن در ویترین نیست.
یکی دیگر از مهم‌ترین یافته‌های شهر سوخته نخستین جراحی مغز در ایران در 5 هزار سال پیش است که به گفته کلانتری در موزه تاریخ پزشکی نگهداری می‌شود. این جراحی روی سر یک دختر13 ساله انجام گرفته است. به گفته کلانتری در موزه بزرگ زاهدان تنها مولاژ این جراحی به نمایش گذاشته می‌شود. نخستین انیمیشن جهان نیز از مهم‌ترین داده‌های باستان شناسی جنوب شرق ایران در سیستان و بلوچستان است که در موزه ملی در تهران نگهداری می‌شود. کلانتری می‌گوید: «زمانی که این اثر کشف شده، زاهدان موزه‌ای نداشت به همین دلیل آن را به موزه ملی ایران منتقل کردند و از همان موقع در آنجا نگهداری شد.»
به گفته او 10 تدفین در شهر سوخته شناسایی شده که یک تدفین آن در پیش چشم بازدیدکنندگان موزه بزرگ زاهدان قرار گرفته است. البته چراغی که مدام بالای سر اسکلت 5 هزارساله خاموش و روشن می‌شود، از چشم خبرنگارانی که اسفندماه گذشته به سیستان و بلوچستان رفته‌اند، دور نماند. اسکلت بدون حفاظ و ویترین در معرض تماشا قرار گرفته است.
کلانتری در پاسخ به نگرانی خبرنگاران می‌گوید: «ما روی این اسکلت را با موادی پوشانده‌ایم که مشکلی برای آن به وجود نیاید. حتی با وجود چراغی که مدام بالای سر آن روشن و خاموش می‌شود.»

منبع: ایران