فرهنگ‌نویسِ هنرمند / غلامحسین صدری‌افشار

1395/11/26 ۰۷:۳۹

خوشحالم که بعد‌ از سال‌ها بهانه‌ای شد تا یادی از «سلیمان حییم» شود؛ چرا که او تأثیر بسیاری بر فرهنگ‌نویسی در ایران گذاشت.

به‌ بهانه چهل‌و‌هفتمین سال درگذشت «سلیمان حییم»

خوشحالم که بعد‌ از سال‌ها بهانه‌ای شد تا یادی از «سلیمان حییم» شود؛ چرا که او تأثیر بسیاری بر فرهنگ‌نویسی در ایران گذاشت. زنده‌یاد حییم فرهنگ‌نویسی بزرگ بود، ویولن می‌زد و نمایشنامه هم می‌نوشت و اهل هنر بود. در سال 1266 متولد شد و در سال 1348 هم دیده از جهان فرو‌بست. فرهنگ بزرگ انگلیسی به‌ فارسی را در 2 جلد در سال‌های 1308 و 1311 منتشر کرد. به‌واسطه انتشار این فرهنگ دوجلدی‌، در سال 1312 نشان فرهنگ به‌ وی اعطا شد. بی‌اغراق اغلب تحصیلکرده‌های دو نسل از ایرانیان که به‌نوعی با زبان انگلیسی سر‌و‌کار داشته‌اند مدیون این فرهنگ‌نویس کلیمی هستند. او‌ علاوه ‌بر این، یک فرهنگ فارسی به انگلیسی نوشت و فرهنگ کوچکی هم با عنوان فرهنگ انگلیسی جیبی برای دانش‌آموزان تهیه و منتشر کرد. حییم فرهنگ ضرب‌المثل‌های انگلیسی به فارسی را هم تألیف کرد و بعد‌ از آن فرهنگ فارسی به عبری را نوشت که تنها فرهنگ در‌این زمینه به‌شمار می‌آید. به‌همین دلیل کار او در مورد تألیف این فرهنگ بسیار با ارزش به‌شمار می‌آید. واقعیت این است که فرهنگ لغت کتابی است که خیلی زود با تغییرات زبانی کهنه می‌شود. با وجود این، نمی‌توان منکر بنایی شد که حییم در فرهنگ‌‌نویسی گذاشت و هیچگاه هم نمی‌توان منکر کار بزرگی شد که او انجام داده است. باید قدر کاری را که او انجام داده به‌درستی دانست. او سهم بسزایی در فرهنگ‌نویسی کشورمان دارد، بویژه که همواره تلاش می‌کرد تا از معادل‌های دقیق برای واژه‌ها استفاده کند و حتی به‌این‌که فلان کلمه فارسی است یا از زبان دیگری آمده هم توجه داشت. حتی برای هر واژه یک یا دو معادل می‌گذاشت و می‌نوشت که به‌عنوان مثال فلان واژه در گیاه‌شناسی این معنی را دارد و در صنعت چاپ هم معنی دیگری. فرهنگ حییم بعد‌ از انقلاب از سوی انتشارات نشر فرهنگ معاصر به‌ صورت خوبی دوباره حروفچینی و چاپ، حتی توسط شادروان کریم امامی اندکی ویرایش شد. گرچه با تألیف فرهنگ‌های انگلیسی به فارسی جدید مانند فرهنگ معاصر پویا تألیف دکتر محمدرضا باطنی، فرهنگ معاصر هزاره تألیف شادروان دکتر علی‌محمد حق‌شناس و چند فرهنگ دیگر، امروز کمتر به فرهنگ حییم مراجعه می‌شود، ولی ارزش پیشگامی، تلاش و راهگشایی او نباید فراموش شود.

منبع: روزنامه ایران