دغدغه نان و مقام

1395/8/3 ۰۸:۳۱

پایان‌نامه‌های دکتری نه‌تنها در سیر تحصیلی یک دانشجو نقش مهمی ایفا می‌کند؛ بلکه در سیستم دانشگاهی یک کشور هم قرار است نقش مهمی داشته باشد. رکود چندین ساله در حوزه علوم انسانی و نداشتن تلاش و شوق برای افزودن به این گستره علمی چند وجه دارد که وجه‌کمتر پرداخته‌شده به آن شامل خود استادان، امکانات علمی کشور و سیستم دانشگاهی می‌شود.

مشکلات پیش‌روی دانشجوی علوم انسانی برای تولید دانش

پایان‌نامه‌های دکتری نه‌تنها در سیر تحصیلی یک دانشجو نقش مهمی ایفا می‌کند؛ بلکه در سیستم دانشگاهی یک کشور هم قرار است نقش مهمی داشته باشد.  رکود چندین ساله در حوزه علوم انسانی و نداشتن تلاش و شوق برای افزودن به این گستره علمی چند وجه دارد که وجه‌کمتر پرداخته‌شده به آن شامل خود استادان، امکانات علمی کشور و سیستم دانشگاهی می‌شود.

 کمبود منابع
منابع یکی از وجوه مهم برای پرداختن به موضوعات بدیع، کم تحرک و البته خاص است. وقتی من به‌عنوان یک دانشجوی فلسفه می‌خواهم سراغ فیلسوفی بروم که کمتر به آن پرداخته شده است یا به‌عنوان یک دانشجوی ادیان سراغ دینی تاریخی بروم که کمتر درباره آن شنیده شده است، تا بتوانم با پایان‌نامه و تحقیقاتم کمکی به توسعه دانش و اطلاعاتی در این راستا بکنم، در درجه اول نیازمند افراد و منابعی هستم که شناختی از این مقوله به من بدهند. نکته این است که شما تقریبا نمی‌توانید کتاب‌های مربوط به این فیلسوف را به راحتی بیابید. کتابخانه‌های ما اکثرا با کمبود منابع مواجهند و دانشجوها در ایران راه ارتباطی با دیگر منابع کتابخانه‌های دنیا ندارند.

 عدم امکان دسترسی به منابع
نکته دیگر امکان دسترسی به منابع است. یکی از منابع مهم مطالعاتی در حوزه علوم انسانی به‌خصوص رشته‌هایی که با تاریخ سر و کار دارند، کتاب‌های قدیمی و خطی است. سوال مهم این است که چند درصد دانشجویان علوم انسانی کشور به نسخه‌های خطی موجود یا آثار نایاب و کمیاب دنیا یا حتی کتابخانه‌های موجود در کشور دسترسی دارند؟ چند کتابخانه در ایران وجود دارد که بستر چنین دسترسی‌ای را برای دانشجویان فراهم می‌کند؟ سوال بسیار ساده است. در حوزه شناسایی و جمع‌آوری نسخ خطی و آثار خاص و کمیاب می‌توان گفت تقریبا هنوز هیچ کاری صورت نگرفته است.

 نبود استادان توانمند
برای افزودن به دانش باید اول اشتیاق ایجاد کرد. این کار وظیفه استادان است. اما همان‌طور که دانشجویان راحت‌طلب وجود دارند، استادان راحت‌طلب نیز هستند. وقتی در دانشگاهی درس می‌خوانی که تعداد استادان دارای شرایط برای استاد راهنما شدن آن کمتر از انگشتان دست است و همین تعداد هم فقط امکان راهنمایی دانشجویان را در زیرمجموعه مطالعاتی خود دارند، از سوی دیگر دانشگاه امکان بهره‌مندی را از استادان خارج دانشگاه به شما نمی‌دهد، چگونه دانشجو می‌تواند فرای آنچه هست تولید کند؟ گاهی حتی دانشگاه امکان بهره‌مندی از دیگر استادان را هم می‌دهد. همچنین به ارائه موضوعات جدید، چون شامل مجموعه مطالعاتی استادان نمی‌شود، تن نمی‌دهند، برای اینکه آنها مجبور به مطالعه و گذاشتن زمان بیشتری هستند.

 سیستم معیوب دانشگاهی
سیستم معیوب دانشگاهی باز می‌گردد به آنچه بارها گفته شده است که آن به دلیل سیستم معیوب آموزش در دانشجویان است. استادی که با اتکا به جزوه تدریس می‌کند و با این روش دانشجو را از کتاب و متن دور می‌کند یا استادی که به جای دغدغه آموزش دغدغه سوءاستفاده از دانشجو را دارد و با تعریف کارهای مطالعاتی خود ذیل فعالیت‌های دانشجو به آنها نمره می‌دهد یا برای کمی درآمد بیشتر با پیشنهاد موضوعات دست‌چندمی به دانشجویان از آنها می‌خواهد پایان‌نامه‌شان را با او بردارند همه منجر به بار آمدن دانشجویانی ضعیف در مقوله پژوهش و تولید دانش می‌شود. در دانشگاه‌هایی که استادان دغدغه نان و مقام دارند و مسائل غیر از دانش و علم بر آن محیط شده است، به‌خصوص در رشته‌های علوم انسانی که نه نان دارد نه آب، از این رو ‌انگیزه دانشجو مهم‌ترین دارایی‌اش است. بی‌رمقی و کم‌انگیزه بودن دانشجو در کار تحقیق و پژوهشی مساله و مشکلی بسیار طبیعی است.
 

منبع: فرهیختگان