عکس یادگاری با ستارخان و باقرخان!

1395/5/5 ۱۱:۴۴

عد از گذشت ۱۱۰ سال از زمان صدور فرمان مشروطیت توسط مظفرالدین‌شاه و رویدادهای تهران و تبریز در آن برهه‌ی مهم تاریخی، این روزها فرصتی دست داده تا مردم با ستارخان و باقرخان دیدار کنند و به حال‌وهوای آن روزها سری بزنند.

بعد از گذشت ۱۱۰ سال از زمان صدور فرمان مشروطیت توسط مظفرالدین‌شاه و رویدادهای تهران و تبریز در آن برهه‌ی مهم تاریخی، این روزها فرصتی دست داده تا مردم با ستارخان و باقرخان دیدار کنند و به حال‌وهوای آن روزها سری بزنند.

موزه‌ی «عکسخانه شهر» این روزها نمایشگاهی متفاوت را شامل عکس‌های دوران قاجار برپا کرده است که مخاطبان را به روزهای حساس و سرنوشت‌ساز جنبش مشروطه در تبریز می‌برد. در این عکس‌ها، سوژه‌های مختلفی با محوریت مشروطه در معرض دید علاقه‌مندان قرار گرفته‌اند؛ از عکس‌های یادگاری مشروطه‌خواهان با ستارخان و باقرخان تا وضعیت مردم و شهر در آن روزها.

اهمیت دوران مشروطه در تاریخ ایران و جذابیت عکس‌های قدیمی، بخصوص عکس‌های دوران قاجار، این نمایشگاه را نسبت به دیگر نمایشگاه‌های مشابه متمایز کرده است. عکس‌های دوران قاجار به‌دلیل نمایش نوع زندگی مردم و انتقال اطلاعات کلیدی برای پژوهشگران و تاریخ‌نگاران، از ارزشمندترین مجموعه عکس‌های تاریخ ایران هستند. این عکس‌ها در طول سال‌های گذشته به‌صورت پراکنده در اختیار اشخاص و مجموعه‌داران بوده‌اند.

موزه «عکسخانه شهر» یکی از مراکز فرهنگی تهران است که تا کنون نمایشگاه‌های متنوعی را از عکس‌های قدیمی برپا کرده است. به گفته‌ی مدیر این موزه، مجموعه‌ای ارزشمند از عکس‌های قدیمی در آرشیو موزه وجود دارد که در مناسبت‌های مختلف در معرض دید مخاطبان قرار می‌گیرد.

امیرهوشنگ للهی - رییس موزه عکسخانه شهر - درباره‌ی برپایی نمایشگاه عکس‌های مشروطه، به ایسنا گفت: هشت سال پیش مجموعه‌ای از عکس‌های دوران مشروطه در موزه عکسخانه شهر به‌نمایش گذاشته شد. این مجموعه شامل حدود ۸۰ قطعه عکس بود که تصمیم گرفتیم ۵۰ قطعه از آن‌ها را بعد از گذشت هشت سال، بار دیگر در موزه به‌نمایش بگذاریم. این مجموعه هشت سال پیش نیز در موزه به‌نمایش درآمده بود.

او ادامه داد: این عکس‌ها مربوط به دوران درگیری سلطنت‌طلبان و مشروطه‌خواهان در تبریز است. در بعضی از این عکس‌ها، ستارخان و باقرخان حضور دارند. مردم عادی نیز از دیگر سوژه‌های این مجموعه هستند و بخش زیادی از عکس‌ها مربوط به چهره‌های مهم مشروطه در تبریز است. همچنین تصاویری از درگیری‌های آن دوران و عکس‌های بعد از پیروزی مشروطه و خانه‌های مخروبه که گلوله خورده‌اند، در این مجموعه دیده می‌شود. به‌طور کلی، این مجموعه حال‌وهوای روشن و کاملی از تبریز در دوران مشروطه را به‌نمایش می‌گذارد.

للهی درباره‌ی دلیل نمایش دوباره‌ی این مجموعه، توضیح داد: ۱۴ مردادماه ۱۲۸۵ فرمان مشروطه صادر شد و ما تصمیم گرفتیم به‌مناسبت یکصدودهمین سالگرد این اتفاق، این مجموعه را یک‌بار دیگر به‌نمایش بگذاریم. در نمایش اول، عکس‌های نمایشگاه با همکاری مجموعه‌داران جمع‌آوری شد و موزه از عکس‌ها، کپی و اسکن گرفت و در آرشیوش قرار داد. بنابراین عکس‌های نمایشگاه حاضر، اصل عکس‌ها نیستند.

رییس موزه عکسخانه شهر اظهار کرد: نسخه‌های خوبی از این مجموعه در اختیار موزه است. ما در آرشیو موزه حدود ۱۱۰۰ نگاتیو شیشه‌ای از عکس‌های دوران قاجار داریم و مجموعه‌ی خوبی نیز از عکس‌های دوران پهلوی اول در آرشیو نگهداری می‌شود و به فراخور مناسبت‌های مختلف، آن‌ها را به‌نمایش می‌گذاریم. همچنین چند جلد کتاب نیز از این عکس‌ها تا کنون به چاپ رسیده است.

للهی در بخش دیگری از سخنانش، درباره‌ی استقبال از این عکس‌ها گفت: به‌طور خاص، پژوهشگران و کسانی که در حوزه‌ی عکس فعالیت می‌کنند، از این نمایشگاه استقبال خوبی کرده‌اند. اساتید حوزه‌ی عکس و تاریخ‌نگاران نیز کارها را دیده‌اند. مردم عادی هم می‌آیند، البته بیشتر به هوای دیدن تجهیزات و دوربین‌های قدیمی موزه و وقتی با عکس‌ها مواجه می‌شوند، برای‌شان جالب است.

او افزود: گردشگران خارجی از دیگر مخاطبان ما هستند که دوربین‌های قدیمی موزه برای‌شان بیشتر از عکس‌ها جالب هستند. آن‌ها از دیدن این مجموعه عجیب و غریب و منحصربه‌فرد تعجب می‌کنند.

رییس موزه عکسخانه شهر اضافه کرد: بخشی از فعالیت‌های موزه، ارتباط با مجموعه‌داران است و در سال‌های گذشته، در این زمینه اتفاقات خوبی افتاده است. چند نفر از اساتید نیز با مراجعه به عکسخانه، تقاضای نمایش عکس‌های‌شان را با موضوعات مختلف از جمله میرزا کوچک‌خان جنگلی و مجموعه عکس‌های آنتوان سوریوگین داشته‌اند.

در متن معرفی نمایشگاه عکس‌های مشروطه آمده است: «دنیای عکس‌ها می‌خواهد آن‌چه را زیسته و تجربه شده است، در چارچوب عکس به نمایش بگذارد. عکس چارچوبی از زمان است که واقعیتِ گذشته را به حال تبدیل می‌کند. آنچه عکس درپی‌ آن است، بازنمایی زمان است و حاصل زمان، چیزی جز تجربه‌ی زیست - تاریخی نیست. نگاه به گذشته‌ی از بین رفته و سپری شده به‌سان واقعیت تاریخی، در چارچوب عکس امکان‌پذیر است. محتوای هر عکس، تاریخ است. عکس‌ها هم‌چون یک سند تاریخی، تصاویری از رخدادها را به ما عرضه می‌کنند که از میان رفته‌اند، اما به مدد تلاش عکاس قابلیت کشف مجدد را در گذر زمان به‌دست آورده‌اند. لذت کشفی که بسیاری از وقایع تاریخی قبل از اختراع دوربین توفیق آن‌ را نداشته‌اند.

جنبش مشروطه‌ی ایران برای نخستین‌بار به تکثیر ابژه‌هایی پرداخت که در تاریخ‌نگاری رسمی، نادیده انگاشته می‌شدند. خیزش عمومی و سراسری مردم ایران در جنبش مشروطه برای نخستین‌بار هنر درباری و تشریفاتی عکاسی را به متن جامعه آورد. مجموعه‌ی کنونی روایتگر یکی از اضطراری‌ترین لحظه‌های تاریخ معاصر ایران است. عکس‌های این مجموعه در کنار بازنمایی ساختمان‌های مخروبه‌ی پس از نبرد مشروطه‌خواهان با سلطنت‌طلبان، به ثبت چهره‌ی افرادی نظیر ستارخان، باقرخان، مجاهدین تبریزی و قفقاری می‌پردازد. عکس‌هایی که مشروطه‌خواهان لباس‌های خوب‌شان را پوشیده، قطار فشنگ‌های‌شان را بسته و دو طرف ستارخان و باقرخان به تعداد مساوی و متقارن نشسته یا منظم ایستاده‌اند.

اکنون در یکصدودهمین سالگرد انقلاب مشروطه، عکس‌ها هم‌چون یک سند تاریخی شاید به این پرسش پاسخ دهند که: آیا می‌توان از خلال تصاویر، تفسیر تازه‌ای از مشروطه به‌دست داد؟»

این نمایشگاه تا ۱۹ مردادماه شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۹ تا ۱۳ و ۱۴ تا ۱۸ و پنج‌شنبه‌ها از ساعت ۹ تا ۱۳ در موزه عکسخانه شهر به نشانی میدان هفت تیر، خیابان بهار شیراز، ضلع جنوب غربی میدان بهارشیراز، بوستان بهارشیرازمیزبان علاقه‌مندان است.

منبع: ایسنا