1395/2/15 ۱۱:۵۰
روز ۲۷ رجب سال ۴۰ عام‌الفیل رسول گرامی اسلام حضرت محمد (ص) در غار حرا به پیامبری مبعوث شد. محسن غرویان، استاد حوزه علمیه در گفت‌وگوی پیش‌رو با «فرهیختگان» به مبحث بعثت از زاویه عرفان و فلسفه اسلامی پرداخته و در آن وجوه گوناگون این بحث را مطرح کرده است.
تجلی ذات حق در نفس پیامبر سجاد صداقت: روز ۲۷ رجب سال ۴۰ عام‌الفیل رسول گرامی اسلام حضرت محمد (ص) در غار حرا به پیامبری مبعوث شد. محسن غرویان، استاد حوزه علمیه در گفت‌وگوی پیش‌رو با «فرهیختگان» به مبحث بعثت از زاویه عرفان و فلسفه اسلامی پرداخته و در آن وجوه گوناگون این بحث را مطرح کرده است.
اجازه دهید بحث را با نگاهی فلسفی و عرفانی به مبعث رسول گرامی اسلام(ص) آغاز کنیم. اساسا مبعث و وقوع آن از دیدگاه فلسفه و عرفان اسلامی چگونه تبیین می‌شود؟ به نظر من بیشتر مبعث را باید با مبانی عرفان اسلامی تفسیر و تبیین کنیم. به هر حال مبعث در حقیقت به معنای تجلی خداوند و صفات الهی در یک انسان زمینی است و مبعوث شدن پیامبر به این معنا‌ست که نفس پیامبر به درجه‌ای از عرفان و معرفت رسید که حقایقی از عالم بالا بر او آشکار شد؛ ایشان احساس می‌کند در خود نورانیتی پیدا کرده و وظیفه دارد این حقایق را ابلاغ و دیگران را نیز به آن دعوت کند و به سمت این حقایق فرا بخواند. معنای رسالت، نبوت و بعثت در حقیقت همین مساله است؛ تجلی ذات حق در نفس پیامبر، معنای بعثت است.
اولین آیه و کلامی که به پیامبر(ص) در زمان مبعوث شدن ایشان نازل می‌شود «اقراء» است. با دیدگاهی که شما بیان کردید، این آیه را چگونه می‌توان تفسیر کرد؟ «خواندن» به معنای آنچه از تارهای صوتی و حنجره انسان خارج می‌شود، نیست. یا اینکه بگوییم کتابی یا نوشته‌ای بوده که پیامبر(ص) آن را بخواند، باز هم این‌گونه نیست. بلکه در حقیقت معنای این آیه، مشاهدت، کشف، شهود و مکاشفت است. این خواندن نفس است. به این معنا که در نفس پیامبر(ص) حقایق تجلی پیدا کرد؛ نفس پیامبر همچون لوحی است که حقایق در آن منتشر می‌شود؛ مثل آیینه‌ای است که حقایق در آن تجلی می‌کند و خود همین «اقراء» هم یک تجلی است. پیامبر(ص) به حقایقی که در نفس ایشان روشن و آشکار شد، توجه کرد. «اقراء» یعنی آن حقایق مکشوف علم حضوری را یافتن یا به عبارت دیگر «علم به علم» پیدا کردن؛ چون در فلسفه اسلامی یک علم داریم و یک علم به علم. «اقراء» همان علم به علم است که در فلسفه ما هم در جای خود تبیین شده است.
محمد بن عبدالله (ص) در دیدگاه قرآن و احادیث چه خصوصیات و ویژگی‌هایی داشته که برای مبعوث شدن از جانب خداوند شایسته دانسته شده است؟ خداوند نفس انسان را به‌گونه‌ای خلق کرده است که می‌تواند تکامل پیدا کند و این تکامل هم از طریق تغذی و تغذیه شکل می‌گیرد. تغذی و تغذیه در اینجا اکتساب صفات الهی است. امام صادق(ع) فرموده است «العلم نور یقذفه الله فی قلب من یشاء» علم نوری است که خدا در قلب هر کس که بخواهد می‌افکند. خود خداوند نور است؛ علم نور است؛ وقتی نفس انسان به علم الهی و معرفت الهی، نه به معنای علم حصولی بلکه از طریق علم حضوری و کشف و شهود، می‌رسد آنگاه از طریق اتحاد علم و عالم و معلوم، انسان خدا می‌شود و نفس انسان به اندازه سعه‌وجودی او، خدایی می‌شود. پیامبر اسلام(ص) هم انسانی معروف به صفات و ارزش‌های معنوی بود. ایشان، محمد امین بود و امانت یک صفت الهی و ربانی است. پیامبر اسلام علم و معرفت و شهود داشت و به توحید رسیده بود. این ویژگی‌ها در حد اعلی در نفس پیامبر(ص) حضور داشت. در فلسفه و عرفان اسلامی گفته می‌شود: « العلم عباره عن حضور مجرد عند مجرد آخر». این نورانیت نفسانی، نفس پیامبر اسلام را در حدی رساند که او در خود و به اندازه سعه‌وجودی خویش احساس اتحاد با خداوند کرد. ما معتقدیم نفس پیامبر همان نفس الهی است در مرتبه نازله؛ ایشان خلیفه‌الله، انسان کامل و موحد حقیقی هستند که توحید در نفس‌شان متجلی شده است. این مسائل مقدماتی بود که پیامبر(ص) را به حد نبوت و بعثت رساند.
سوال بعدی من به ایام گوشه‌نشینی پیامبر(ص) برای عبادت در غار حرا باز‌می‌گردد. چگونه در آن فضا، زمان و مکان پیامبر(ص) مبعوث می‌شود؟ ما در روایتی داریم که پیامبر فرموده است «کنت نبیا و آدم بین الماء و الطین» (من پیامبر بودم در حالی که حضرت آدم بین آب و گل بود.) پیامبر تنها در شب 27 رجب، مبعوث نشد بلکه این ظهور و تجلی بعثت ایشان در عالم دنیا بود. والا نبوت و بعثت پیامبر اسلام، طبق این روایت، در لوح مخصوص الهی ثبت شده بود و تجلی و ظهور این بعثت در 27 رجب اتفاق افتاد. باید به این نکته توجه داشته باشیم که پیامبر اسلام دفعتا در شب مبعث، مبعوث نشده است بلکه در سیر تکاملی حرکت جوهریه نفس پیامبر این اتفاق افتاده بود. اما در مقام طبیعت و رتبه وجودی دنیا در یک زمان و مکان خاص مبعث اتفاق افتاد. ظهور و تجلی مبعث برای ما در قالب زمان و مکان تعریف شده است؛ والا حقیقت بعثت زمان و مکان ندارد.
منبع: فرهیختگان
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید