قم شهر کتابخانه های حوزوی

1393/2/2 ۱۲:۳۷

شهر مقدس قم به دلیل وجود حوزه علمیه و مراکز علمی و دینی دارای کتابخانه های حوزوی متنوعی است که به عنوان گنجینه های علمی برای طلاب و روحانیون محسوب می شود.

فاطمه نظری: شهر مقدس قم به دلیل وجود حوزه علمیه و مراکز علمی و دینی دارای کتابخانه های حوزوی متنوعی است که به عنوان گنجینه های علمی برای طلاب و روحانیون محسوب می شود.

کتابخانه های آیت الله مرعشی نجفی، آستان مقدس حضرت معصومه(س)، فیضیه، حجتیه و مسجد اعظم از مهمترین و نخستین کتابخانه های حوزوی در این استان است ، دراین گزارش نگاهی کوتاه به این کتابخانه ها می شود.

**کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی

کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی درقم ، یکی از مهمترین کتابخانه های کشور که به همت مرحوم آیت الله مرعشی نجفی از مراجع تقلید پایه گذاری شد.

آیت الله مرعشی نجفی که به حق بزرگترین فرهنگبان میراث اسلامی در چهار سده اخیر به شمار می آید، از دیر باز ضرورت این بازشناسی فرهنگی را احساس نمود و از سنین جوانی در جمع آوری ذخایر و میراث عظیم فرهنگی علمای اسلام لحظه ای درنگ را جایز ندانست.

کوشش های پیگیر و گسترده ایشان زمانی آغاز شد که غارتگران بین المللی تلاشی همه جانبه را برای تاراج این میراث بشری آغاز کرده بودند و وی تا مدتها، یک تنه در مقابل چپاولگران ایستاد و آثار ارزشمند و نسخه های بسیار نفیس اسلامی را از چنگ آنها بیرون آورد.

آیت الله مرعشی نجفی از دوران جوانی و آغاز تحصیلات عالیه، و آن گاه که طلبه ای جوان بود، با چشم پوشی از نیازهای ضروری، مانند خوراک و پوشاک، به جمع آوری ذخایر اسلامی پرداخت.

اقدامات مؤثر ایشان، برخی از عالمان و فرزانگان اسلامی را واداشت که به جمع آوری میراث علمی دانشمندان همّت گمارند و حاصل این تلاش ها و فداکاری ها، تأسیس کتابخانه ای بود که اکنون شهره آفاق است و یکی از بزرگترین کتابخانه های جهان اسلام به شمار می آید.

هسته اولیه این کتابخانه هنگامی که مؤسس بزرگوار کتابخانه در نجف اشرف به تحصیل اشتغال داشتند شکل گرفته است و در آن روزگار ارزش و اهمیت میراث اسلامی بر همگان روشن نبود.

عدم تمکن مالی و رقیبان قدرتمندی که میراث فرهنگی اسلامی را از کشورهای اسلامی خارج می ساختند، دو مشکل اساسی بر سر راه آیت الله مرعشی نجفی بود و حتی روزی بر سر خرید یک نسخه خطی با نماینده کنسول انگلیس در عراق درگیر شد و شبی را در زندان سپری نمود.

وی با انجام نماز و روزه استیجاری، حذف یک وعده غذای روزانه، کاستن بخشی از مخارج زندگی و کار شبانه در کارگاه های برنج کوبی در نجف اشرف، پس از فراغت از درس و بحث، و با انگیزه و عشق سرشار به جمع آوری میراث و ذخایر اسلامی و فائق آمدن بر مشکلات و شکنجه های روحی، که در مسیر این هدف مقدس قرار داشت، سرانجام به مجموعه ای نفیس از نسخه های خطی و کتاب های چاپی نایاب دست یافت.

با مهاجرت ایشان از عراق به ایران در سال ١٣٤٢ق، مجموعه های فراهم شده نیز به ایران انتقال یافت و در منزل شخصی خویش به نگاهداری از آنها پرداخت و به جمع آوری دیگر نسخه های نفیس همّت گمارد.

در همان دوران استادان مشهور دانشگاه به قم می آمدند و از نسخه های نفیس موجود در منزل ایشان که در هیچ کتابخانه ای یافت نمی شد، بهره می گرفتند.

جمع آوری تدریجی کتاب ها و استقرار آنها در چند اتاق در منزل، ایشان را با ضیق مکان مواجه ساخت بنابراین نخست ٢٧٨ نسخه خطی نفیس را، که بیشتر به فارسی بودند، به کتابخانه دانشکده معقول و منقول دانشگاه تهران اهدا کرد.

سپس شمار بسیاری از نسخه های خطی و چاپی دیگر خود را به کتابخانه های آستان قدس رضوی در مشهد مقدس، آستان حضرت معصومه (س) در قم، آستان حضرت شاه چراغ در شیراز، آستان حضرت عبدالعظیم در شهرری و مدرسه فیضیه در قم هدیه کرد، که مجموعاً به هزاران جلد می رسد.

آیت الله مرعشی پس از تأسیس یکی از چهار مدرسه علمی بزرگ در قم، به نام مدرسه مرعشیه، در سال ١٣٨٥ق نخست کتابخانه کوچکی در دو اتاق مدرسه مزبور پی افکند.

آن گاه در سوم شعبان همان سال، مطابق١٣٤٤ خورشیدی، با انتقال مجموعه ای از کتابهای چاپی و بخشی از نسخه های خطی به طبقه سوم مدرسه مرعشیه، با حضور معظم له و بسیاری از علما و مدرسان حوزه علمیه قم ـ کتابخانه جدید گشایش یافت.

استقبال روزافزون پژوهشگران و محققان، این کتابخانه را با کمبود جدی فضا مواجه ساخت و سرانجام چهار سال بعد، زمینی به مساحت یکهزار مترمربع، روبروی مدرسه مرعشیه که کتابخانه در طبقه سوم آن قرار داشت ـ خریداری شد.

در سال ١٣٩٠ق کلنگ بنای کتابخانه ای بزرگ به دست آیت الله مرعشی بر زمین زده شد و آن گاه دوازدهم شهریور١٣٥٣ به نام کتابخانه عمومی آیت الله العظمی مرعشی نجفی (ره) با بیش از 16 هزار جلد کتاب خطی و چاپی و با حضور تعداد بسیاری از استادان و محققان و طلاب حوزه علمیه قم افتتاح شد.

هجوم علاقه مندان و مشتاقان استفاده از ذخایر آن کتابخانه دیگر بار مسوولان را بر آن داشت تا در سال ١٣٥٨ پانصد مترمربع دیگر از زمین های سمت غربی کتابخانه را خریداری کنند و به آن ضمیمه نمایند به این ترتیب، مجموع زیربنای کتابخانه در پنج طبقه بالغ بر چهارهزار و 500 مترمربع شد.

استقبال بی نظیر حوزویان و دانشگاهیان بار دیگر کتابخانه را با کمبود فضا روبه رو کرد به همین دلیل، حضرت امام خمینی(ره) طی حکمی در تاریخ ٢٤/١٢/١٣٦٧ دولت وقت را موظف نمودند که سریع کتابخانه را گسترش دهند.

در پی این حکم، ساختمان قدیمی شرکت بیمه ایران از سوی دولت به کتابخانه اهدا شد و تولیت کتابخانه نیز تعدادی از خانه های پیرامون کتابخانه را خریداری کرد؛ و در مجموع، غیر از ساختمان قدیمی کتابخانه، زمین آن بالغ بر ٢٤٠٠ متر گردید.

بدین منظور، کارشناسان ایرانی در طول یک سال و اندی با سفر به کشورهای مختلف جهان، از ساختمان کتابخانه های مهم آنها بازدید کردند و پس از بررسی، نهایی آماده و آنگاه طی مراسمی (٢٠ذی حجه ٢٢/١٤١٠ تیر ١٣/١٣٦٩) در پی گزارش مشروح، تولیت کتابخانه مرحوم آیت الله مرعشی نجفی (ره) نخستین کلنگ ساختمان جدید را به زمین زد.

متأسفانه معظم له ٤٧ روز بعد روی در نقاب خاک کشید و پایان کار ساختمان جدید را مشاهده نکرد.

این کتابخانه، که یک مرکز بزرگ فرهنگی بین المللی در جهان است، برای تحقق بخشیدن به اهداف والای بنیانگذار بزرگوار آن، از مراکز و واحدها و بخش های مختلفی تشکیل شده است، که زیر نظر مستقیم تولیت و ریاست کتابخانه انجام وظیفه می کند.

کتابخانه بیشترین روزها ،پذیرای بسیاری از میهمانان داخلی و نیز شخصیت های برجسته خارجی است و تاکنون هزاران نفر از مشاهیر دانشمندان و سیاستمداران و پژوهشگران نامدار کشورهای مختلف جهان از این کتابخانه بازدید نموده اند.

کلیه مسوولان کتابخانه ای بزرگ در جهان با نام کتابخانه آیت الله مرعشی آشنا هستند و اکنون این کتابخانه با بیش از 400 مرکز فرهنگی و کتابخانه های خارج از کشور ارتباط دارد و با تعدادی از آنها تفاهم نامه و یا قرارداد مبادله میکروفیلم و تصویر و یا نشریات منعقد ساخته است.

هم اکنون تعداد نسخه های خطی کتابخانه 80 هزار نسخه در 40 هزار عنوان است که ٦٥ درصد آن به عربی و بقیه به فارسی و اندکی ترکی، اردو، تاتاری، حبشی، پهلوی، چینی، سریانی، آشوری، قبطی مغربی، بودایی، برمه و لاتین است.

این نسخه ها در موضوعات مختلفی چون فقه و اصول، کلام و عقاید، منطق و فلسفه، عرفان و تصوف، حدیث، تفسیر و علوم قرآن، ادبیات، اخلاق، طبیعیات، تراجم و رجال و درایه، انساب، علوم غریبه و اعداد، فیزیک، شیمی، ریاضی، جغرافی، هیات، و نجوم، طب، موسیقی است.

در میان این ذخایر نسخه های منحصر به فرد بسیاری به خطوط مؤلفان مشهور اسلامی و یا با اجازات آنان مزین است.

کهن ترین نسخه بدون تاریخ این گنجینه در حال حاضر بخشی از قرآن کریم به خط کوفی از اواخر سده دوم و سوم هجری است و نیز قدیمی ترین نسخه های تاریخ دار دو جز ازقرآن کریم به خط کوفی از علی بن هلال، مشهور به ابن بوّاب، است که در بغداد در سال ٣٩٢ق کتابت شده است.

درکتابخانه بیش از 100 هزار سند دستنویس از پنج سده قبل تاکنون وجود دارد که شامل احکام شاهان و امیران و حاکمان، اجازات حدیث به خطوط علمای بزرگ، عقدنامه ها، اسناد تملیکی و غیر آنهاست و نیز نامه هایی به خطوط علما و مراجع بزرگ، از جمله دهها نامه از حضرت امام خمینی(ره) و دیگر رهبران مذهبی جهان اسلام، در میان آنها موجود است که از سالهای ١٣٣٨ق تا زمان حیات مؤسس و بنیانگذار کتابخانه به ایشان نوشته اند.

**کتابخانه آستان مقدس حضرت معصومه(س)

کتابخانه آستان مقدس حضرت معصومه(س)، نخستین کتابخانه حوزوی در سطح کشور است.

این کتابخانه سال 1331 شمسی به دستور ˈسیدابوالفضل تولیتˈ تاسیس شد و وی یکهزار و 500 جلد کتاب از کتابخانه شخصی خود را به این کتابخانه اهدا کرد.

تولیت سپس با هزینه آستان مقدس، به مرور زمان کتاب های لازم را خریداری کرده و به مجموعه کتابخانه افزود.

کتابخانه آستانه مقدس حضرت فاطمه معصومه(س) دارای 60 هزار جلد کتاب چاپی و چند هزار کتاب خطی، سنگی، چاپ سربی، نفیس و چاپی و لاتین می باشدکه در میدان آستانه واقع شده است.

مقدمات اجرای تغییر رویکرد کتابخانه آستان مقدس در سال 90 فراهم و کتابخانه از سیستم قفسه بسته به سیستم قفسه باز تبدیل شد.

معاون فرهنگی و هنری آستان مقدس حضرت معصومه(س) نیز در این ارتباط گفت: کتاب های قرآن نفیس، چاپی، خطی، ترجمه به زبان های مختلف در این کتابخانه وجود دارد.

حجت الاسلام  اسماعیل محمدی  ایرنا افزود: 12 هزار نسخه خطی در دو هزار و 500 عنوان و چهار هزار کتاب چاپ سنگی از ذخایر این کتابخانه ارزشمند است.

وی خاطرنشان کرد: کتاب های ترجمه به زبان های انگلیسی، فرانسه، روسی، آلمانی و عبری از دیگر کتاب های موجود در این کتابخانه است.

محمدی ادامه داد: قرآن، حدیث، ادعیه و زیارات، انبیا الهی، ائمه معصومین(ع)، امامزادگان، حضرت معصومه (س)، شهر قم، اماکن متبرکه، علما و مشاهیر، بانوان، معارف اسلامی، احکام شرعی، داستان و حکایت، شعر و ادب، تربیتی – اخلاقی و مطبوعات از جمله عناوین کتاب های این کتابخانه است.

وی ، کتابخانه آستان مقدس را از غنی ترین کتابخانه های کشور دانست که ارائه کننده خدمات گسترده ای به طلاب و دانشجویان و پژوهشگران می باشد.

وی اضافه کرد: دراین کتابخانه بخش کتاب های خطی با آثار ارزشمندی که برخی تاکنون چاپ نشده و نسخه های مشابه آن دردیگر کتابخانه ها نیست، وجود دارد.

**کتابخانه مدرسه فیضیه قم

مدرسه فیضیه به عنوان یکی از مدارس مهم و تاثیرگذار علمی و حوزوی کشور در استان قم دارای کتابخانه ای به نام آیت الله حائری است.

کتابخانه آیت الله حائری نخستین کتابخانه عمومی شهر قم بود که پس از تاسیس حوزه علمیه قم درسال 1340 قمری توسط حضرت آیه الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی (ره) ایجاد شد.

مکان کتابخانه در ضلع غربی مدرسه در طبقه فوقانی مدرسه قرار داشته و تا سال 1381 در همانجا بوده است.

درسال 1374 کلنگ احداث ساختمان جدید کتابخانه در قسمت شمال شرقی مدرسه فیضیه به زمین زده شده و در اوایل سال1381 کتابخانه به ساختمان جدید انتقال یافت.

در ابتدا فضای کتابخانه وسعت چندانی نداشته و نیزتعداد کتاب ها آنچنان زیاد نبوده ولی به تدریج در زمان زعامت هریک از زعمای حوزه پس از مرحوم آیت الله العظمی حائری با پیگیری مسوولین کتابخانه هم فضای کتابخانه توسعه پیدا کرده و هم کتاب های بیشتری در کتابخانه فراهم آمد.

درزمان حضرت آیت الله العظمی بروجردی(ره) نیز تعدادی از کتب که کمتر در دسترس اهل علم و تحقیق بود تهیه شد و نیز مرحله اول توسعه کتابخانه انجام گرفت و همینطور پس از ایشان به امر حضرت آیت الله العظمی گلپایگانی(ره) در سالهای قبل از انقلاب در مرحله دوم توسعه کتابخانه، سالن مطالعه بزرگی ساخته و به فضای کتابخانه اضافه شد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز کتاب های زیادی به امر بنیانگذار جمهوری اسلامی به کتابخانه اهدا شد.

تعداد کتاب های این کتابخانه تا پایان دهه 40 حدود پنج هزار جلد بوده و تا پایان دهه 60 به حدود 24 هزار و 500 جلد رسیده است و تا مهرماه 86 کتب کتابخانه به حدود 90 هزار جلد کتاب در 25 موضوع اصلی علوم قرآن و تفسیر، حدیث ، اصول ، فقه ، فهرست و تراجم و رجال ، فلسفه ، کلام ، منطق ، صرف و نحو، معانی و بیان ، ادعیه و زیارات، تاریخ ، جغرافی ، لغت ، طب ، حقوق ، روانشناسی ، علوم تربیتی ، اخلاق ، عرفان ، مواعظ ، مناقب و فضائل و مصائب اهل بیت (ع) ، دیوان اشعار ، متنوعات و ادبیات رسید.

حدود دوهزار و 600 جلد از کتب کتابخانه نسخ خطی است که توسط آیت الله استادی از اساتید برجسته حوزه علمیه قم فهرست نویسی شده است.

**کتابخانه حجتیه قم

کتابخانه حجتیه دومین کتابخانه های حوزوی از نظر قدمت در استان قم است.

این کتابخانه همزمان با ساخت مدرسه حجتیه آغاز شد و از معدود کتابخانه هایی است که از ابتدا در کنار مدرسه در آن برهه زمانی ایجاد شد.

زمین این مدرسه از سوی کامران میرزا از نوادگان قاجار به آیت الله سیدمحمد حجت کوه کمره ای از مجتهدین بنام آن دوران اهدا شد که این عالم گرانقدر آن را برای ساخت مدرسه علوم دینی اختصاص داد.

وجه تسمیه این کتابخانه به حجتیه همان نام آیت الله حجت کوه کمره ای بوده است و اکنون مزار این مجتهد گرامی و خانواده ایشان در این مدرسه قرار دارد.

اساس این کتابخانه به امر حضرت آیت الله العظمی حجت کوه کمره ای از سال 1333 خورشیدی تاسیس شده است و مهندسی، طراحی، نقشه کشی و نظارت آن را آیت الله العظمی ˈسیدمحمدحسین طباطباییˈ به عهده داشت که این امر از ویژگی های برجسته این کتابخانه بشمار می رود.

اولین کتاب های این کتابخانه را آیت الله حجت کوه کمره ای اهدا کرد و سپس آیت الله العظمی بروجردی کتاب هایی را به آن افزود و افراد دیگری همچون آیت الله العظمی مرعشی نجفی، حاج آقا هاشم محبی تهرانی، حاج سید محمود کتابچی، حاج سید یدالله سجادی وعلامه محمد علی مدرس تبریزی برتعداد کتاب های کتابخانه افزودند.

400 جلد کتاب بسیار نفیس و ارزنده که بعضی از آن ها منحصر بفرد است به کتابخانه اهدا و بیشتر این کتاب ها تا سال 1335 وارد کتابخانه حجتیه شده است.

فهرستی که برای کتب خطی موجود در کتابخانه تهیه شده است توسط آیت الله استادی در سال1354 شمسی نگارش یافته که در یک جلد به چاپ رسیده است.

مدیر کتابخانه حجتیه قم دراین زمینه گفت: این کتابخانه از زمان تاسیس تا سال 70 زیرنظر مرکز مدیریت حوزه علمیه اداره می شد و سپس زیر پوشش مرکز جهانی علوم اسلامی که در سال 87 به جامعه المصطفی العالمیه تغییر نام داد، قرار گرفت.

حجت الاسلام جعفر حاجی مزارانی افزود: در سالهای 69 -70 آب انبار کنار این کتابخانه تغییر کاربری داده و به فضای کتابخانه اضافه شد.

وی ادامه داد: این آب انبار در مدرسه حجتیه در گذشته برای کل منطقه و اطراف حرم و منازل اطراف کارایی داشته ولی به مروز زمان کارآیی خود را از دست داد.

وی بیان داشت: مساحت اولیه کتابخانه 300 متر بوده است که با افزوده شدن آب انبار به آن فضای کتابخانه به دو برابر افزایش یافت.

وی تصریح کرد: کتابخانه حجتیه دارای 27 هزار عنوان کتاب، 70 هزار نسخه، یکهزار نسخه خطی و سه هزار نسخه سنگی است.

وی اضافه کرد: همچنین دو هزار و 300 پایان نامه و 500 عنوان نشریه در این کتابخانه وجود دارد که هر ماه منابع آن به روز می شود.

حاجی مزارانی در ادامه از راه اندازی یک مخزن سنگی- خطی در این کتابخانه در آینده نزدیک خبر داد و افزود: کتاب های این مخزن پس از دیجیتالی شدن در اختیار علاقه مندان قرار خواهد گرفت.

وی به انجام فاز اول فهرست نویسی کتاب های این کتابخانه اشاره کرد و گفت: در این فاز که از سال گذشته آغاز شده 400 کتاب از منابع این کتابخانه فهرست نویسی شده است و مابقی تا شش ماه نخست سال 93 به اتمام خواهد رسید.

وی در پایان افزود: همچنین برنامه نمایه نیز برای نشریات این کتابخانه تهیه شده است.

**کتابخانه مسجد اعظم قم

کتابخانه مسجد اعظم یکی از مهمترین کتابخانه های حوزوی دراستان قم و حتی در سطح کشور است.

کتابخانه مسجد اعظم از نظر قدمت چهارمین کتابخانه مهم پس از کتابخانه آستان مقدس حرم حضرت معصومه(س)، فیضیه و حجتیه در قم است.یکی از قسمت های این مسجد و از یادگارهای مرحوم حضرت آیت الله بروجردی است و سالن های آن ظرفیت 300 نفر را برای مطالعه دارد.

هر یک از سالن های مطالعه این کتابخانه حدود 90 متر مربع مساحت دارند و با فرش های زیبایی مفروش و به طرز جالب و مجللی بنا شده است.

مخزن کتابخانه هم در محوطه ای به مساحت 130 متر مربع بنا و در چند طبقه قفسه بندی شده و در مجموع در وضع فعلی گنجایش حدود 20هزار جلد کتاب را دارد و در صورت توسعه می تواند محل مناسبی برای 50 هزار جلد کتاب باشد.

هم اکنون این کتابخانه حدود هشت تا 9 هزار جلد کتاب دارد که بخشی از این منابع، کتب اهدایی آیت الله بروجردی و بخشی از آن را هم کتب کتابخانه مرحوم حاج آقا محمد مقدس اصفهانی، فرید عراقی و حاج محمد رمضانی است.

در حال حاضر شش هزار و 800 عنوان نسخه خطی در کتابخانه مسجد اعظم موجود است که برخی از این نسخ متعلق به بزرگانی چون علامه مجلسی، مرحوم فخرالمحققین، میرداماد، ملاصدرای شیرازی و فقه مرحوم درچه ای است.

برخی از منابع این کتابخانه نیز شامل کتاب های نفیس از لحاظ قدمت است که به سال های 700، 800 و 900 برمی گردد.

کتابخانه مسجد اعظم حافظ و نگهبان مواریث بسیار نفیس شیعه است، به طوری که بعضی از این نسخه ها شاید فقط محدود به این کتابخانه باشد.

برخی کتاب های این کتابخانه از لحاظ قدمت بسیار نفیس هستند و به تازگی هم کتابخانه شخصی مرحوم آیت الله العظمی بروجردی از ورثه خریداری و به کتابخانه ملحق شده که بیش از 600 نسخه خطی بسیار نفیس در بیش از دوهزار عنوان است.

طرح های توسعه ای از برنامه های این کتابخانه می باشد که بر اساس سخن مسوولان و تولیت کتابخانه قرار است تمام صحن مسجد اعظم را خالی کرده و سالن عظیمی در زیرزمین آن ساخته شود.

دراین طرح، مساحت پنج هزارمتری صحن مسجد اعظم خالی شده و دو طبقه در زیرزمین احداث خواهد شد.

درصورت اجرای این طرح و راه اندازی کتابخانه الکترونیکی، این کتابخانه با کتابخانه های بزرگ دنیا مرتبط می شود که در سطح بین المللی استفاده از منابع، مدارک و کتاب های موجود در آنها را امکان پذیر می سازد و به صورت 24 ساعته به کاربران، خدمات ارائه خواهد کرد.

مدیر کتابخانه مسجد اعظم قم نیز گفت: این کتابخانه دارای شش هزار و 800 عنوان نسخه خطی و هشت هزار عنوان بدون تکرار چاپ سنگی است.

اسماعیل راهنورد افزود: تاکنون 30 هزار عنوان کتاب های چاپی این کتابخانه، فهرست نویسی شده و تا 10 هزار عنوان دیگر نیز فهرست نویسی خواهد شد.

وی با اشاره به کتاب های نفیسی که به این کتابخانه اهدا شده است، گفت: مجموعه کتاب های درسی و کمک درسی نظام آموزشی گذشته در قبل از سال 1340 همزمان با دوره قاجار و پهلوی اول و دوم در این کتابخانه موجود است.

وی ادامه نخستین کتاب هایی که در ایران منتشر شدند در این کتابخانه وجود دارد و کتابی چون ˈرساله جهادیهˈ دارای دو نسخه در کشور است که یک نسخه آن در این کتابخانه می باشد.

راهنورد ،کتاب های چاپ شده به صورت سربی در خارج از کشور را از دیگر ذخایر این کتابخانه عنوان کرد و افزود: این کتاب ها 400 سال قدمت دارد.

وی با اشاره به تنوع زیاد کتاب های کتابخانه مسجد اعظم افزود: کتاب های این کتابخانه در موضوعات زیادی چون حقوق، طب، ریاضی، مثلثات و علوم اسلامی و انسانی است.

وی در ادامه به وجود سالن های مختلف این کتابخانه مهم اشاره کرد و افزود: سالن ویژه محققین و پژوهشگران، سالن عمومی و سالن ویژه خواهران در اختیار علاقه مندان قرار دارد.

راهنورد تصریح کرد: این کتابخانه در بخش خواهران روزانه پذیرای 400 نفر و در بخش برادران یک هزار نفر است.

وی اضافه کرد: کلیه نسخه های سنگی دیجیتال سازی شده است و اطلاعات کتابخانه از طریق پورتال در اختیار علاقه مندان در داخل و خارج از کشور قرار می گیرد.

خبرگزاری ایرنا